NörolojiEndokrinoloji ve Metabolizma HastalıklarıGöz Hastalıkları

Papilödem Obez Hastalarda Daha Çok mu Görülür? Kapsamlı Bir İnceleme

Papilödem, optik sinir başının şişmesi anlamına gelir ve görme kaybına yol açabilen ciddi bir durumdur. Bu yazıda, papilödemin ne olduğunu, obezite ile ilişkisini, neden obez bireylerde daha sık görülebildiğini, tanı ve tedavi yöntemlerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, okuyucuları bu konuda bilgilendirmek ve olası riskleri anlamalarına yardımcı olmaktır.

Papilödem Nedir?

Papilödem, optik sinir başının şişmesi durumudur. Optik sinir, gözden beyne görsel bilgileri taşıyan sinirdir. Optik sinir başı (optik disk), bu sinirin göz küresinin arka kısmına girdiği noktadır. Normalde düzgün ve keskin kenarlı olan bu disk, papilödem durumunda kabarık ve bulanık görünür.

Papilödemin Nedenleri

Papilödemin birçok nedeni olabilir, ancak en yaygın nedenleri şunlardır:

• Kafa İçi Basınç Artışı: Beyin tümörleri, beyin kanamaları, menenjit, hidrosefali gibi durumlar kafa içi basıncını artırarak optik sinire baskı yapabilir ve papilödeme neden olabilir.
• İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH): Sebebi bilinmeyen kafa içi basınç artışıdır. Genellikle obez kadınlarda görülür ve bu yazının ana konusunu oluşturur.
• Optik Sinir Tümörleri veya Enflamasyonu: Optik siniri doğrudan etkileyen tümörler veya iltihabi durumlar da papilödeme yol açabilir.
• Vasküler Nedenler: Beyin damarlarında tıkanıklık veya anormallikler, kafa içi basıncını etkileyerek papilödem oluşturabilir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar, özellikle tetrasiklinler, A vitamini türevleri ve kortikosteroidler, kafa içi basıncını artırarak papilödeme neden olabilir.

Papilödemin Belirtileri

Papilödemin belirtileri, altta yatan nedenine ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Geçici Görme Kayıpları (Transient Visual Obscurations - TVO): Genellikle saniyeler süren, ani ve geçici görme kaybı atakları.
• Bulanık Görme: Görme keskinliğinde azalma ve bulanıklık.
• Çift Görme (Diplopi): Nesneleri çift görme.
• Baş Ağrısı: Özellikle sabahları daha şiddetli olan ve öksürme veya ıkınma ile artan baş ağrıları.
• Bulantı ve Kusma: Kafa içi basıncının artmasına bağlı olarak ortaya çıkabilir.
• Görüş Alanı Kayıpları: Özellikle periferik görüşte daralma.

Papilödemin erken evrelerinde belirtiler hafif olabilir veya hiç olmayabilir. Bu nedenle, risk faktörlerine sahip olan bireylerin düzenli göz muayenesi yaptırması önemlidir.

Obezite ve Sağlık Üzerindeki Etkileri

Obezite, vücutta aşırı yağ birikimi sonucu ortaya çıkan ve sağlığı olumsuz etkileyen kronik bir hastalıktır. Dünya genelinde obezite oranları giderek artmakta ve bu durum, birçok sağlık sorununa zemin hazırlamaktadır.

Obezitenin Nedenleri

Obezitenin temel nedenleri arasında genetik yatkınlık, sağlıksız beslenme alışkanlıkları, fiziksel aktivite eksikliği ve çevresel faktörler yer alır.

• Genetik Yatkınlık: Ailede obezite öyküsü olan bireylerde obezite riski daha yüksektir.
• Sağlıksız Beslenme Alışkanlıkları: Yüksek kalorili, işlenmiş gıdaların tüketimi, şekerli içecekler ve fast food obeziteye katkıda bulunur.
• Fiziksel Aktivite Eksikliği: Hareketsiz yaşam tarzı, enerji harcamasını azaltarak kilo alımına neden olur.
• Çevresel Faktörler: Gıdaya kolay erişim, porsiyon boyutlarının büyümesi ve stres gibi faktörler de obezite riskini artırabilir.

Obezitenin Sağlık Üzerindeki Etkileri

Obezite, birçok kronik hastalığın riskini artırır ve yaşam kalitesini düşürür. Obezitenin en önemli sağlık etkileri şunlardır:

• Kardiyovasküler Hastalıklar: Yüksek tansiyon, koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği ve inme riski artar.
• Tip 2 Diyabet: İnsülin direnci gelişerek kan şekeri kontrolü bozulur.
• Metabolik Sendrom: Yüksek tansiyon, yüksek kan şekeri, yüksek trigliserit ve düşük HDL kolesterol bir arada bulunur.
• Uyku Apnesi: Uyku sırasında solunumun durması veya yavaşlaması.
• Eklem Problemleri: Diz ve kalça gibi eklemlerde aşırı yüklenme nedeniyle osteoartrit gelişebilir.
• Bazı Kanser Türleri: Meme, kolon, böbrek ve endometrium kanseri riski artar.
• Karaciğer Yağlanması (NAFLD): Karaciğerde yağ birikimi, karaciğer hasarına yol açabilir.

Obezite ve Papilödem İlişkisi: İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH)

Obezite, papilödem ile özellikle İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH) aracılığıyla ilişkilidir. IIH, beyin omurilik sıvısının (BOS) basıncının yükseldiği ancak altta yatan belirgin bir nedenin bulunamadığı bir durumdur. Daha önce Psödotümör Serebri olarak da adlandırılan IIH, özellikle obez kadınlarda daha sık görülür.

İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH) Nedir?

IIH, kafa içi basıncının artmasıyla karakterize edilen bir sendromdur. Tanı kriterleri şunlardır:

• Papilödem: Optik sinir başının şişmesi.
• Normal Nörolojik Muayene: Bilinç durumu, motor fonksiyonlar, duyusal fonksiyonlar ve reflekslerin normal olması (göz hareketlerinde altıncı sinir felci hariç).
• Yüksek BOS Basıncı: Lomber ponksiyon (belden sıvı alma) ile ölçülen BOS basıncının normalin üzerinde olması (genellikle >25 cmH2O).
• Normal Beyin Görüntüleme: Beyin MR veya BT taramalarında tümör, kanama veya hidrosefali gibi kafa içi basıncını açıklayabilecek bir anormalliğin olmaması.

IIH ve Obezite Arasındaki Bağlantı

IIH'nin obezite ile güçlü bir ilişkisi vardır. Obez kadınlarda IIH görülme riski, normal kilolu kadınlara göre çok daha yüksektir. Bu ilişkinin nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, bazı teoriler öne sürülmektedir:

• Hormonal Faktörler: Obezite, hormonal dengesizliklere neden olabilir. Özellikle östrojen düzeylerindeki değişiklikler, BOS üretimini veya emilimini etkileyerek kafa içi basıncını artırabilir.
• İntraabdominal Basınç Artışı: Obez bireylerde karın içi basıncı artar. Bu durum, venöz dönüşü etkileyerek kafa içi basıncını yükseltebilir.
• Adipokinler: Yağ dokusu tarafından salgılanan adipokinler, inflamasyonu artırabilir ve BOS dinamiklerini etkileyebilir.
• Vitamin A Fazlalığı: A vitamini fazlalığı da IIH ile ilişkilendirilmiştir. Obez bireylerde A vitamini depolanması daha fazla olabilir.

IIH'nin Belirtileri

IIH'nin belirtileri, papilödem belirtilerine benzerdir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Baş Ağrısı: Sürekli ve şiddetli baş ağrıları, özellikle sabahları daha kötü olabilir.
• Geçici Görme Kayıpları (TVO): Ani ve geçici görme kaybı atakları.
• Bulanık Görme: Görme keskinliğinde azalma.
• Çift Görme (Diplopi): Özellikle altıncı sinir felci nedeniyle.
• Tinnitus: Kulak çınlaması, genellikle pulsatil (kalp atışı ile senkronize) olabilir.
• Boyun ve Omuz Ağrıları: Kafa içi basıncının artmasına bağlı olarak.

IIH, tedavi edilmediği takdirde kalıcı görme kaybına neden olabilir. Bu nedenle, belirtileri olan obez bireylerin vakit kaybetmeden bir doktora başvurması önemlidir.

Obezite ve Papilödem Riski: Diğer Faktörler

Obezite, IIH aracılığıyla papilödem riskini artırsa da, diğer bazı faktörler de bu riski etkileyebilir. Bu faktörler şunlardır:

Yaş ve Cinsiyet

IIH, genellikle üreme çağındaki kadınlarda daha sık görülür. Obezite ile birlikte bu faktörler, papilödem riskini önemli ölçüde artırır. Erkeklerde ve çocuklarda da IIH görülebilir, ancak obezite ile ilişkisi kadınlardaki kadar güçlü değildir.

İlaç Kullanımı

Bazı ilaçlar, kafa içi basıncını artırarak papilödem riskini artırabilir. Bu ilaçlar arasında tetrasiklinler, A vitamini türevleri (izotretinoin gibi) ve uzun süreli kortikosteroid kullanımı yer alır. Obez bireylerde bu ilaçların kullanımı, papilödem riskini daha da artırabilir.

Altta Yatan Sağlık Koşulları

Bazı sağlık koşulları, IIH ve dolayısıyla papilödem riskini artırabilir. Bunlar arasında polikistik over sendromu (PCOS), uyku apnesi ve bazı endokrin bozukluklar yer alır. Obezite ile birlikte bu koşulların varlığı, riskin daha da yükselmesine neden olabilir.

Papilödem Tanısı Nasıl Konulur?

Papilödem tanısı, kapsamlı bir göz muayenesi ve bazı ek testler ile konulur.

Göz Muayenesi

Göz doktoru, oftalmoskop adı verilen bir cihaz kullanarak optik sinir başını (optik disk) inceler. Papilödem durumunda, optik disk kabarık, bulanık ve kenarları belirsiz görünür. Ayrıca, göz doktoru görme keskinliğini, renk görmeyi ve görüş alanını da değerlendirir.

Görsel Alan Testi

Görsel alan testi, periferik görüşteki kayıpları belirlemek için yapılır. Papilödem, özellikle periferik görüşte daralmaya neden olabilir.

Optik Koherens Tomografi (OCT)

OCT, optik sinir başının ve retina tabakalarının detaylı görüntülerini elde etmek için kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. OCT, optik sinir başındaki şişliği ve diğer anormallikleri tespit etmede çok hassastır.

Beyin Görüntüleme (MR veya BT)

Beyin MR veya BT taramaları, kafa içi basıncını artırabilecek tümör, kanama veya hidrosefali gibi diğer nedenleri dışlamak için yapılır. IIH tanısı için beyin görüntülemesinin normal olması gereklidir.

Lomber Ponksiyon (Belden Sıvı Alma)

Lomber ponksiyon, omurilik kanalından beyin omurilik sıvısı (BOS) örneği almak için yapılan bir işlemdir. BOS basıncı ölçülür ve sıvının içeriği incelenir. IIH tanısı için BOS basıncının yüksek olması ve sıvıda herhangi bir enfeksiyon veya anormalliğin olmaması gereklidir.

Papilödem Tedavisi Nasıl Yapılır?

Papilödem tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Eğer papilödemin nedeni kafa içi basınç artışı ise, tedavi kafa içi basıncını düşürmeye yöneliktir. IIH'ye bağlı papilödem tedavisinde aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:

Kilo Verme

Obez hastalarda kilo verme, IIH tedavisinin temelini oluşturur. Kilo vermek, kafa içi basıncını düşürmeye ve semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir. Diyet değişiklikleri, egzersiz ve gerektiğinde bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) kilo verme yöntemleri arasında yer alır.

İlaç Tedavisi

• Asetazolamid: BOS üretimini azaltarak kafa içi basıncını düşüren bir diüretiktir. IIH tedavisinde en sık kullanılan ilaçtır. Yan etkileri arasında karıncalanma, yorgunluk, bulantı ve böbrek taşı oluşumu yer alabilir.
• Topiramat: Hem migren tedavisinde kullanılan hem de kilo vermeye yardımcı olan bir ilaçtır. Asetazolamid ile birlikte veya tek başına kullanılabilir.

Cerrahi Tedavi

İlaç tedavisi ve kilo verme ile kafa içi basıncı kontrol altına alınamayan ve görme kaybı riski devam eden hastalarda cerrahi tedavi gerekebilir.

• Optik Sinir Kılıfı Fenestrasyonu (ONSF): Optik sinir etrafındaki kılıfta küçük kesikler açılarak BOS'un dışarı akması sağlanır ve optik sinir üzerindeki basınç azaltılır.
• Lumboperitoneal Şant: Bel bölgesinden karın boşluğuna bir tüp yerleştirilerek BOS'un karın boşluğuna akması sağlanır.
• Ventriküloperitoneal Şant: Beyin ventriküllerinden karın boşluğuna bir tüp yerleştirilerek BOS'un karın boşluğuna akması sağlanır. Bu yöntem genellikle hidrosefali durumlarında kullanılır.
• Stentleme: Beyindeki venöz sinüslerde darlık tespit edilirse, bu darlıkları açmak için stent yerleştirilebilir.

Diğer Tedavi Yaklaşımları

Baş ağrısı ve diğer semptomları yönetmek için ek tedaviler gerekebilir:

• Ağrı Kesiciler: Baş ağrısını hafifletmek için.
• Migren İlaçları: Migren tipi baş ağrıları için.
• Düzenli Göz Muayenesi: Görme kaybını erken tespit etmek için.

Papilödemden Korunma Yolları

Papilödemden korunmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Sağlıklı Kilo: Obezite riskini azaltmak için sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz yapmak önemlidir.
• Düzenli Göz Muayenesi: Özellikle risk faktörlerine sahip olan bireylerin düzenli göz muayenesi yaptırması erken teşhis için önemlidir.
• İlaç Kullanımına Dikkat: Kafa içi basıncını artırabilecek ilaçları kullanmaktan kaçınmak veya doktor kontrolünde kullanmak önemlidir.
• Altta Yatan Sağlık Koşullarının Tedavisi: PCOS, uyku apnesi gibi altta yatan sağlık koşullarının tedavi edilmesi IIH riskini azaltabilir.

Sonuç

Papilödem, optik sinir başının şişmesiyle karakterize ciddi bir durumdur ve görme kaybına yol açabilir. Obezite, özellikle İdiyopatik İntrakraniyal Hipertansiyon (IIH) aracılığıyla papilödem riskini artırır. Obez kadınlarda IIH görülme riski daha yüksektir ve bu durum, hormonal faktörler, intraabdominal basınç artışı ve adipokinler gibi çeşitli mekanizmalarla ilişkilidir. Papilödem tanısı, göz muayenesi, görsel alan testi, OCT, beyin görüntüleme ve lomber ponksiyon gibi yöntemlerle konulur. Tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir ve IIH'ye bağlı papilödem tedavisinde kilo verme, ilaç tedavisi ve cerrahi yöntemler kullanılabilir. Sağlıklı kilo, düzenli göz muayenesi ve ilaç kullanımına dikkat etmek, papilödemden korunmak için önemlidir. Risk faktörlerine sahip olan bireylerin erken teşhis ve tedavi için bir doktora başvurması hayati önem taşır.