Paroksismal Taşikardi Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Paroksismal taşikardi (PT), aniden başlayan ve aniden sona eren hızlı kalp atış hızı anlamına gelir. "Paroksismal" kelimesi ani başlangıçlı ve bitişli atakları ifade ederken, "taşikardi" ise dakikada 100 atımdan daha hızlı bir kalp atış hızını tanımlar. Bu durum, kalbin elektriksel sistemindeki bir anormallik nedeniyle ortaya çıkar ve genellikle kısa sürelidir, ancak bazı durumlarda daha uzun sürebilir ve tıbbi müdahale gerektirebilir. Bu yazıda, paroksismal taşikardinin ne olduğunu, nedenlerini, belirtilerini, teşhisini ve tedavi yöntemlerini ayrıntılı olarak inceleyeceğiz.

Paroksismal Taşikardinin Tanımı ve Türleri

Paroksismal taşikardi, kalbin normal ritminin dışında, beklenmedik bir şekilde hızlanması ve bu hızlanmanın ani bir şekilde sona ermesi durumudur. Bu durum, kalbin elektriksel iletim sistemindeki bir sorundan kaynaklanır ve genellikle sağlıklı kişilerde de görülebilir. Ancak, altta yatan kalp rahatsızlıkları olan kişilerde daha sık görülme eğilimindedir.

Paroksismal Taşikardi Türleri

Paroksismal taşikardi, kalbin hangi bölgesinden kaynaklandığına göre farklı türlere ayrılır:

• Supraventriküler Taşikardi (SVT): Kalbin karıncıklar (ventriküller) üzerindeki bölgelerinden (atriyumlar veya AV düğümü) kaynaklanan taşikardidir. En sık görülen paroksismal taşikardi türüdür. SVT'nin farklı alt türleri vardır:
  • AVNRT (Atriyoventriküler Nodal Reentran Taşikardi): AV düğümünde oluşan bir re-entry devresi nedeniyle ortaya çıkar. Kalp atışları çok hızlı ve düzenli olabilir.
  • AVRT (Atriyoventriküler Reentran Taşikardi): Atriyumlar ve ventriküller arasında normalde bulunmaması gereken bir ekstra iletim yolu (aksesuar yol) üzerinden oluşan re-entry devresi nedeniyle ortaya çıkar. Wolff-Parkinson-White sendromu bu tür AVRT'ye bir örnektir.
  • Atriyal Taşikardi: Atriyumlarda (kulakçıklarda) anormal bir odak noktasından kaynaklanan hızlı kalp atışıdır.
• Ventriküler Taşikardi (VT): Kalbin karıncıklarından (ventriküller) kaynaklanan taşikardidir. VT, SVT'ye göre daha ciddi bir durumdur ve genellikle altta yatan ciddi bir kalp hastalığı olduğunu gösterir. VT, hayatı tehdit edici olabilir ve acil tıbbi müdahale gerektirebilir.

Paroksismal Taşikardinin Nedenleri

Paroksismal taşikardinin kesin nedeni her zaman belirlenemeyebilir. Ancak, genellikle kalbin elektriksel sistemindeki bir anormallik veya tetikleyici faktörler sonucunda ortaya çıkar. İşte paroksismal taşikardiye neden olabilecek bazı faktörler:

Kalbin Elektriksel Sistemindeki Anormallikler

Kalbin normal ritmi, sinoatriyal (SA) düğüm adı verilen doğal bir kalp pili tarafından kontrol edilir. SA düğümü, elektriksel sinyaller üreterek kalbin atriyumlarının kasılmasını sağlar. Bu sinyaller daha sonra atriyoventriküler (AV) düğüme ulaşır ve buradan ventriküllere iletilir. Bu elektriksel iletim sistemindeki herhangi bir anormallik, paroksismal taşikardiye yol açabilir.

• Re-entry Devreleri: Kalbin elektriksel sinyallerinin normalde izlemesi gereken yoldan saparak bir döngü oluşturmasıdır. Bu döngü, kalbin sürekli olarak uyarılmasına ve hızlı kalp atışlarına neden olur. AVNRT ve AVRT, re-entry devrelerinin en sık görüldüğü taşikardi türleridir.
• Aksesuar Yollar: Atriyumlar ve ventriküller arasında normalde bulunmaması gereken ekstra iletim yollarıdır. Bu yollar, elektriksel sinyallerin AV düğümünü atlayarak ventriküllere ulaşmasına ve taşikardiye neden olabilir. Wolff-Parkinson-White sendromu, aksesuar yolların neden olduğu bir durumdur.
• Ektopik Odaklar: Kalbin normalde elektriksel sinyal üretmeyen bölgelerinde oluşan anormal odak noktalarıdır. Bu odaklar, kendi başlarına elektriksel sinyaller üreterek kalbin ritmini bozabilir ve taşikardiye neden olabilir.

Tetikleyici Faktörler

Bazı durumlarda, paroksismal taşikardi atakları belirli tetikleyici faktörler tarafından başlatılabilir. Bu faktörler, kalbin elektriksel sistemini etkileyerek taşikardiye zemin hazırlayabilir.

• Stres ve Anksiyete: Yoğun stres veya anksiyete durumları, vücutta adrenalin gibi hormonların salgılanmasına neden olabilir. Bu hormonlar, kalp atış hızını artırarak taşikardiyi tetikleyebilir.
• Kafein ve Alkol: Kafein ve alkol, uyarıcı etkileri nedeniyle kalp atış hızını artırabilir ve taşikardi ataklarını tetikleyebilir. Özellikle yüksek miktarda tüketildiğinde bu etki daha belirgin olabilir.
• Nikotin: Sigara içmek veya nikotin içeren ürünler kullanmak, kalp atış hızını ve kan basıncını artırarak taşikardi riskini artırabilir.
• Egzersiz: Yoğun egzersiz sırasında kalp atış hızı normalde artar. Ancak, bazı kişilerde egzersiz sonrası veya sırasında taşikardi atakları görülebilir.
• Bazı İlaçlar: Soğuk algınlığı ilaçları, astım ilaçları veya bazı diyet takviyeleri gibi bazı ilaçlar, kalp atış hızını artırarak taşikardiyi tetikleyebilir.
• Elektrolit Dengesizlikleri: Vücuttaki potasyum, sodyum, kalsiyum ve magnezyum gibi elektrolitlerin dengesizliği, kalbin elektriksel aktivitesini etkileyerek taşikardiye neden olabilir.
• Dehidratasyon: Vücudun yeterli miktarda sıvı almaması, kan hacmini azaltarak kalp atış hızını artırabilir ve taşikardi riskini artırabilir.
• Ateş: Yüksek ateş, vücut metabolizmasını hızlandırarak kalp atış hızını artırabilir ve taşikardiyi tetikleyebilir.

Altta Yatan Kalp Hastalıkları

Bazı durumlarda, paroksismal taşikardi altta yatan bir kalp hastalığının belirtisi olabilir. Bu tür durumlarda, taşikardi atakları daha sık ve şiddetli olabilir ve tedavi gerektirebilir.

• Koroner Arter Hastalığı: Kalp kasına kan akışını sağlayan koroner arterlerin daralması veya tıkanmasıdır. Bu durum, kalp kasının oksijenlenmesini azaltarak aritmi riskini artırabilir.
• Kalp Yetmezliği: Kalbin vücuda yeterli miktarda kan pompalayamaması durumudur. Kalp yetmezliği, kalbin elektriksel aktivitesini etkileyerek aritmi riskini artırabilir.
• Kalp Kapak Hastalıkları: Kalp kapaklarının normal fonksiyonunu yerine getirememesi durumudur. Kalp kapak hastalıkları, kalbin yükünü artırarak ve elektriksel aktivitesini etkileyerek aritmi riskini artırabilir.
• Konjenital Kalp Hastalıkları: Doğumdan itibaren var olan kalp kusurlarıdır. Konjenital kalp hastalıkları, kalbin yapısını ve elektriksel sistemini etkileyerek aritmi riskini artırabilir.
• Kardiyomiyopati: Kalp kasının kalınlaşması, sertleşmesi veya zayıflaması durumudur. Kardiyomiyopati, kalbin elektriksel aktivitesini etkileyerek aritmi riskini artırabilir.
• Hipertiroidizm: Tiroid bezinin aşırı aktif olması durumudur. Hipertiroidizm, metabolizmayı hızlandırarak kalp atış hızını artırabilir ve taşikardi riskini artırabilir.

Paroksismal Taşikardinin Belirtileri

Paroksismal taşikardinin belirtileri, taşikardinin türüne, süresine ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Bazı kişilerde hafif belirtiler görülürken, bazılarında daha şiddetli belirtiler ortaya çıkabilir. İşte paroksismal taşikardinin en sık görülen belirtileri:

• Çarpıntı: Kalbin hızlı, düzensiz veya güçlü bir şekilde attığını hissetme durumudur. Çarpıntı, göğüste, boyunda veya boğazda hissedilebilir.
• Göğüs Ağrısı: Kalbin hızlı atması nedeniyle kalp kasının yeterli oksijen alamaması sonucu ortaya çıkabilir. Göğüs ağrısı, baskı, sıkışma veya yanma şeklinde hissedilebilir.
• Nefes Darlığı: Kalbin hızlı atması nedeniyle akciğerlere yeterli kan pompalanamaması sonucu ortaya çıkabilir. Nefes darlığı, özellikle fiziksel aktivite sırasında daha belirgin olabilir.
• Baş Dönmesi veya Sersemlik: Kalbin hızlı atması nedeniyle beyne yeterli kan pompalanamaması sonucu ortaya çıkabilir. Baş dönmesi veya sersemlik, ani hareketlerle daha belirgin olabilir.
• Bayılma (Senkop): Kalbin hızlı atması nedeniyle beyne yeterli kan pompalanamaması sonucu ortaya çıkabilir. Bayılma, genellikle kısa süreli bilinç kaybıyla sonuçlanır.
• Halsizlik ve Yorgunluk: Kalbin hızlı atması nedeniyle vücudun enerji kaynaklarının tükenmesi sonucu ortaya çıkabilir. Halsizlik ve yorgunluk, günlük aktiviteleri yapmayı zorlaştırabilir.
• Terleme: Vücudun stres altında olması nedeniyle ortaya çıkabilir. Terleme, genellikle soğuk ve yapışkan bir şekilde hissedilir.
• Anksiyete: Kalbin hızlı atması nedeniyle ortaya çıkabilir. Anksiyete, huzursuzluk, gerginlik veya panik hissi şeklinde hissedilebilir.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir doktora başvurmanız önemlidir. Doktorunuz, belirtilerinizin nedenini belirlemek ve uygun tedaviyi önermek için gerekli testleri yapacaktır.

Paroksismal Taşikardinin Teşhisi

Paroksismal taşikardinin teşhisi, hastanın öyküsü, fiziksel muayene ve çeşitli tanı testleri ile konulur. Tanı sürecinde, taşikardinin türünü belirlemek, altta yatan nedenleri tespit etmek ve uygun tedavi yöntemini belirlemek amaçlanır.

Hastanın Öyküsü ve Fiziksel Muayene

Doktorunuz, öncelikle size taşikardi ataklarınızın ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü, hangi belirtileri yaşadığınızı, tetikleyici faktörleri ve ailede kalp rahatsızlığı öyküsü olup olmadığını soracaktır. Daha sonra, kalp atış hızınızı ve ritminizi dinlemek, kan basıncınızı ölçmek ve genel sağlık durumunuzu değerlendirmek için fiziksel muayene yapacaktır.

Elektrokardiyogram (EKG)

EKG, kalbin elektriksel aktivitesini kaydeden bir testtir. EKG, taşikardi atağı sırasında çekildiğinde, taşikardinin türünü (SVT veya VT) ve kalbin hangi bölgesinden kaynaklandığını belirlemeye yardımcı olabilir. Ancak, taşikardi atakları kısa süreli olduğu için, EKG'nin atağı yakalaması her zaman mümkün olmayabilir.

Holter Monitörü

Holter monitörü, 24-48 saat boyunca sürekli olarak kalp ritmini kaydeden taşınabilir bir EKG cihazıdır. Holter monitörü, taşikardi ataklarının sıklığını, süresini ve hangi aktiviteler sırasında ortaya çıktığını belirlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, EKG'nin yakalayamadığı aritmileri de tespit edebilir.

Olay Kaydedici (Event Recorder)

Olay kaydedici, Holter monitörüne benzer bir cihazdır, ancak daha uzun süre (birkaç hafta veya ay) kullanılabilir. Olay kaydedici, hasta belirti hissettiğinde kayda başlar ve bu sayede nadir görülen veya aralıklı taşikardi ataklarını yakalamaya yardımcı olur. Bazı olay kaydediciler, otomatik olarak kayda başlayabilir.

Efor Testi

Efor testi, hasta egzersiz yaparken (genellikle koşu bandında veya bisiklette) kalp ritmini, kan basıncını ve EKG'sini kaydeden bir testtir. Efor testi, egzersizin taşikardi ataklarını tetikleyip tetiklemediğini ve kalbin egzersize nasıl tepki verdiğini değerlendirmeye yardımcı olabilir.

Elektrofizyolojik Çalışma (EPS)

EPS, kalbin elektriksel sistemini daha detaylı bir şekilde incelemek için yapılan bir invaziv testtir. EPS sırasında, kasık veya koldaki bir damardan kalbe kateterler (ince, esnek tüpler) yerleştirilir. Kateterler aracılığıyla kalbin farklı bölgelerine elektriksel uyarılar verilir ve kalbin bu uyarılara nasıl tepki verdiği kaydedilir. EPS, taşikardinin türünü, kaynağını ve mekanizmasını belirlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, ablasyon tedavisi için uygun olup olmadığınızı da belirleyebilir.

Ekokardiyogram

Ekokardiyogram, kalbin ultrason görüntülerini oluşturan bir testtir. Ekokardiyogram, kalbin yapısını, boyutunu, fonksiyonunu ve kalp kapaklarının durumunu değerlendirmeye yardımcı olabilir. Altta yatan bir kalp hastalığının olup olmadığını belirlemek için kullanılır.

Paroksismal Taşikardinin Tedavi Yöntemleri

Paroksismal taşikardinin tedavisi, taşikardinin türüne, şiddetine, sıklığına ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Tedavinin amacı, taşikardi ataklarını sonlandırmak, atakların tekrarlanmasını önlemek ve altta yatan kalp hastalığını tedavi etmektir.

Vagal Manevralar

Vagal manevralar, vagus sinirini uyararak kalp atış hızını yavaşlatan basit ve güvenli tekniklerdir. Vagal manevralar, özellikle SVT ataklarını sonlandırmak için etkilidir. İşte bazı yaygın vagal manevralar:

• Valsalva Manevrası: Derin bir nefes alın, ağzınızı ve burnunuzu kapatın ve sanki ıkınıyormuş gibi zorlayın. Bu manevrayı 10-15 saniye boyunca sürdürün.
• Karotis Sinüs Masajı: Boynunuzdaki karotis arterinin üzerine hafifçe masaj yapın. Bu manevrayı sadece bir doktor veya eğitimli bir sağlık personeli yapmalıdır, çünkü yanlış uygulanması ciddi sonuçlara yol açabilir.
• Yüze Soğuk Su Uygulaması: Yüzünüzü birkaç saniye boyunca soğuk suya daldırın. Bu manevra, özellikle bebeklerde ve çocuklarda etkilidir.

İlaç Tedavisi

İlaçlar, taşikardi ataklarını sonlandırmak veya atakların tekrarlanmasını önlemek için kullanılabilir. İlaç seçimi, taşikardinin türüne, hastanın genel sağlık durumuna ve diğer ilaçlarla etkileşimlerine bağlı olarak değişir. İşte paroksismal taşikardi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar:

• Adenozin: SVT ataklarını sonlandırmak için kullanılan hızlı etkili bir ilaçtır. Adenozin, AV düğümündeki elektriksel iletimi yavaşlatarak taşikardiyi durdurur.
• Beta Blokerler: Kalp atış hızını ve kan basıncını düşüren ilaçlardır. Beta blokerler, taşikardi ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Kalsiyum Kanal Blokerleri: Kalp kasının kasılmasını yavaşlatan ilaçlardır. Kalsiyum kanal blokerleri, taşikardi ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Anti-aritmik İlaçlar: Kalbin elektriksel aktivitesini düzenleyen ilaçlardır. Anti-aritmik ilaçlar, taşikardi ataklarını sonlandırmak veya atakların tekrarlanmasını önlemek için kullanılabilir. Ancak, bu ilaçların yan etkileri olabilir ve dikkatli kullanılması gerekir.

Kardiyoversiyon

Kardiyoversiyon, kalbe elektriksel şok verilerek normal ritme döndürülmesidir. Kardiyoversiyon, taşikardi atağı sırasında kalbin ritmini düzeltmek için kullanılır. Bu işlem, genellikle sedasyon altında yapılır ve ağrısızdır.

Kateter Ablasyon

Kateter ablasyon, kalbin elektriksel sistemindeki anormal odakları veya iletim yollarını yok etmek için yapılan bir invaziv işlemdir. Ablasyon sırasında, kasık veya koldaki bir damardan kalbe kateterler yerleştirilir. Kateterler aracılığıyla kalbin farklı bölgelerine radyo frekans enerjisi veya kriyoterapi (soğuk enerji) uygulanarak anormal dokular yakılır veya dondurulur. Kateter ablasyon, SVT ve VT gibi birçok taşikardi türünün tedavisinde etkili bir yöntemdir.

İmplante Edilebilir Kardiyoverter Defibrilatör (ICD)

ICD, kalbin içine yerleştirilen ve hayatı tehdit edici ventriküler taşikardi veya fibrilasyon gelişmesi durumunda otomatik olarak elektriksel şok vererek kalbi normal ritme döndüren bir cihazdır. ICD, genellikle VT veya kalp yetmezliği olan ve ani ölüm riski taşıyan hastalara önerilir.

Cerrahi Tedavi

Nadiren, taşikardi tedavisinde cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi tedavi, genellikle kateter ablasyonunun başarısız olduğu veya mümkün olmadığı durumlarda tercih edilir. Cerrahi tedavi, kalbin elektriksel sistemindeki anormal odakları veya iletim yollarını doğrudan yok etmeyi amaçlar.

Paroksismal Taşikardiden Korunma Yolları

Paroksismal taşikardiden tamamen korunmak her zaman mümkün olmasa da, bazı yaşam tarzı değişiklikleri ve önlemler alarak atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilirsiniz.

• Tetikleyici Faktörlerden Kaçının: Stres, anksiyete, kafein, alkol, nikotin ve bazı ilaçlar gibi taşikardiyi tetikleyebilecek faktörlerden kaçının veya bu faktörleri sınırlayın.
• Sağlıklı Beslenme: Kalp sağlığını destekleyen sağlıklı bir diyet uygulayın. Bol miktarda meyve, sebze, tam tahıllı ürünler ve az yağlı protein tüketin. İşlenmiş gıdalar, doymuş yağlar ve trans yağlardan kaçının.
• Düzenli Egzersiz: Düzenli egzersiz yapmak, kalp sağlığını iyileştirir ve stresi azaltır. Ancak, yoğun egzersiz yapmadan önce doktorunuza danışın ve egzersiz sırasında belirti hissederseniz hemen durun.
• Stres Yönetimi: Stresi yönetmek için yoga, meditasyon, derin nefes egzersizleri veya hobiler gibi rahatlama tekniklerini kullanın.
• Uyku Düzeni: Yeterli ve düzenli uyku almak, kalp sağlığı için önemlidir. Her gece aynı saatte yatıp kalkmaya çalışın ve 7-8 saat uyuyun.
• İlaçlarınızı Düzenli Kullanın: Doktorunuzun reçete ettiği ilaçları düzenli olarak kullanın ve dozlarını değiştirmeyin. İlaçlarınızla ilgili herhangi bir sorunuz varsa doktorunuza danışın.
• Düzenli Kontroller: Kalp sağlığınızı düzenli olarak kontrol ettirin ve doktorunuzun önerilerine uyun. Taşikardi ataklarınızda herhangi bir değişiklik olursa veya yeni belirtiler ortaya çıkarsa hemen doktorunuza başvurun.

Sonuç

Paroksismal taşikardi, ani başlangıçlı ve bitişli hızlı kalp atış hızı ataklarıdır. Bu durum, kalbin elektriksel sistemindeki bir anormallik veya tetikleyici faktörler sonucunda ortaya çıkabilir. Paroksismal taşikardinin farklı türleri vardır ve her türün kendine özgü nedenleri, belirtileri ve tedavi yöntemleri bulunmaktadır. Paroksismal taşikardi belirtileri yaşayan kişilerin bir doktora başvurması ve gerekli tanı testlerini yaptırması önemlidir. Tedavi, taşikardinin türüne, şiddetine ve altta yatan nedenlere bağlı olarak değişir. Yaşam tarzı değişiklikleri ve önlemler alarak taşikardi ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltmak mümkündür.