İç HastalıklarıGöğüs HastalıklarıÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları

PPD Testi Kimlere Yapılmalıdır?

Tüberküloz (TB), Mycobacterium tuberculosis adlı bakteri tarafından oluşturulan bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle akciğerleri etkilemekle birlikte, vücudun diğer bölgelerine de yayılabilir. Tüberkülozun teşhisinde kullanılan önemli yöntemlerden biri de PPD (Purified Protein Derivative) testidir. Bu test, vücudun tüberküloz bakterisine maruz kalıp kalmadığını anlamak için yapılır. Bu yazıda, PPD testinin kimlere yapılması gerektiği, testin nasıl uygulandığı, sonuçların nasıl yorumlandığı ve tüberküloz hakkında genel bilgiler detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Tüberküloz Hakkında Genel Bilgiler

Tüberküloz, dünya genelinde önemli bir sağlık sorunudur. Tedavi edilmediği takdirde ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açabilir. Tüberkülozun belirtileri arasında:

• Kronik öksürük: Genellikle üç haftadan uzun süren öksürük.
• Göğüs ağrısı: Özellikle öksürükle birlikte artan ağrı.
• Kanlı balgam: Balgamda kan görülmesi.
• Halsizlik ve yorgunluk: Nedensiz yere sürekli yorgun hissetme.
• İştah kaybı: Yemek yeme isteğinin azalması.
• Kilo kaybı: Açıklanamayan kilo kaybı.
• Ateş: Özellikle akşamları yükselen ateş.
• Gece terlemesi: Geceleri aşırı terleme.

Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişilerin vakit kaybetmeden bir doktora başvurması önemlidir. Tüberkülozun erken teşhisi ve tedavisi, hastalığın yayılmasını önlemek ve hastanın sağlığına kavuşmasını sağlamak açısından kritik öneme sahiptir.

PPD Testi Nedir?

PPD testi, tüberküloz bakterisine karşı vücudun bağışıklık yanıtını ölçmek için kullanılan bir deri testidir. Bu test, kişinin daha önce tüberküloz bakterisine maruz kalıp kalmadığını belirlemeye yardımcı olur. Test, tüberkülin adı verilen bir protein çözeltisinin deri altına enjekte edilmesiyle yapılır. Enjeksiyon bölgesinde oluşan kabarıklık (endurasyon) ölçülerek test sonucu değerlendirilir.

PPD Testinin Amaçları

PPD testinin temel amaçları şunlardır:

• Tüberküloz enfeksiyonunu belirlemek: Kişinin daha önce tüberküloz bakterisine maruz kalıp kalmadığını tespit etmek.
• Latent tüberküloz enfeksiyonunu (LTB) tespit etmek: Aktif hastalığı olmayan ancak tüberküloz bakterisini vücudunda taşıyan kişileri belirlemek.
• Yüksek riskli grupları taramak: Tüberküloz açısından risk altında olan kişileri (sağlık çalışanları, göçmenler, bağışıklık sistemi zayıf olanlar vb.) tarayarak erken tanı koymak.
• Tüberküloz kontrol programlarına destek olmak: Toplumda tüberkülozun yayılmasını önlemek için yapılan çalışmalara katkıda bulunmak.

PPD Testi Kimlere Yapılmalıdır?

PPD testi, tüberküloz riski taşıyan veya tüberküloz enfeksiyonu belirtileri gösteren kişilere yapılması önerilir. Aşağıda, PPD testinin yapılması gereken başlıca gruplar detaylı olarak açıklanmıştır:

1. Tüberküloz Hastasıyla Teması Olanlar

Aktif tüberküloz hastasıyla yakın teması olan kişilerin PPD testi yaptırması önemlidir. Bu, aile üyeleri, iş arkadaşları, okul arkadaşları ve aynı ortamı paylaşan diğer kişiler olabilir. Tüberküloz, hava yoluyla bulaşan bir hastalık olduğu için, hasta kişilerin öksürmesi, hapşırması veya konuşmasıyla havaya yayılan bakteriler, temaslı kişiler tarafından solunabilir. Temaslı kişilerin PPD testi yaptırması, enfeksiyonun erken dönemde tespit edilmesini ve yayılmasının önlenmesini sağlar.

2. Bağışıklık Sistemi Zayıf Olanlar

Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerin tüberküloz enfeksiyonuna yakalanma riski daha yüksektir. Bu kişilerde latent tüberküloz enfeksiyonunun aktif hastalığa dönüşme olasılığı da artar. Bağışıklık sistemini zayıflatan durumlar şunlardır:

• HIV/AIDS: HIV virüsü, bağışıklık sistemini zayıflatarak tüberküloz gibi enfeksiyonlara karşı savunmasız hale getirir.
• Organ nakli: Organ nakli yapılan kişilerin bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar kullanması gerekir, bu da enfeksiyon riskini artırır.
• Kanser tedavisi: Kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavileri, bağışıklık sistemini zayıflatır.
• Kronik hastalıklar: Diyabet, böbrek yetmezliği ve kronik akciğer hastalığı gibi kronik hastalıklar, bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilir.
• Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar: Kortikosteroidler, TNF-alfa inhibitörleri ve diğer immünosupresan ilaçlar, bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyon riskini artırır.

Bu gruptaki kişilerin düzenli olarak PPD testi yaptırması, tüberküloz enfeksiyonunun erken dönemde tespit edilmesini ve tedaviye başlanmasını sağlar.

3. Sağlık Çalışanları

Sağlık çalışanları, tüberküloz hastalarıyla sık sık temas halinde oldukları için enfeksiyon riski altındadır. Özellikle tüberküloz hastalarına bakım veren hemşireler, doktorlar, laboratuvar teknisyenleri ve diğer sağlık personeli, düzenli olarak PPD testi yaptırmalıdır. Sağlık kuruluşları, çalışanlarının sağlığını korumak ve enfeksiyon kontrolünü sağlamak için düzenli tarama programları uygulamalıdır.

4. Göçmenler ve Mülteciler

Tüberkülozun yaygın olduğu ülkelerden gelen göçmenler ve mülteciler, enfeksiyon riski taşıyabilirler. Bu kişilerin yerleştikleri ülkelerde sağlık taramalarından geçirilmesi ve PPD testi yapılması önemlidir. Erken tanı ve tedavi, tüberkülozun yayılmasını önlemeye yardımcı olur.

5. Huzurevi ve Cezaevi Sakinleri

Huzurevleri ve cezaevleri gibi toplu yaşam alanlarında, tüberkülozun yayılma riski daha yüksektir. Bu ortamlarda yaşayan kişilerin düzenli olarak PPD testi yaptırması, enfeksiyonun erken dönemde tespit edilmesini ve kontrol altına alınmasını sağlar.

6. Silikozis Hastaları

Silikozis, silika tozuna maruz kalma sonucu gelişen bir akciğer hastalığıdır. Silikozis hastalarında tüberküloz enfeksiyonuna yakalanma riski artmıştır. Bu nedenle, silikozis hastalarının düzenli olarak PPD testi yaptırması önemlidir.

7. Diyaliz Hastaları

Kronik böbrek yetmezliği olan ve diyaliz tedavisi gören hastaların bağışıklık sistemi zayıflamış olabilir. Bu durum, tüberküloz enfeksiyonuna yakalanma riskini artırır. Diyaliz hastalarının düzenli olarak PPD testi yaptırması önerilir.

8. TNF-alfa İnhibitörü Kullananlar

TNF-alfa inhibitörleri, romatoid artrit, ankilozan spondilit ve Crohn hastalığı gibi otoimmün hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar, bağışıklık sistemini baskılayarak tüberküloz enfeksiyonuna yakalanma riskini artırabilir. TNF-alfa inhibitörü kullanmaya başlamadan önce PPD testi yapılması ve latent tüberküloz enfeksiyonu varsa tedavi edilmesi önemlidir.

9. Çocuklar

Çocuklarda tüberküloz enfeksiyonu, erişkinlere göre daha farklı belirtiler gösterebilir ve daha hızlı ilerleyebilir. Özellikle tüberküloz hastasıyla teması olan veya risk altında olan çocukların PPD testi yaptırması önemlidir. Çocuklarda PPD testinin pozitif çıkması durumunda, ileri tetkikler ve tedavi gereklidir.

10. Belirti Gösterenler

Tüberküloz belirtileri gösteren kişilerin vakit kaybetmeden PPD testi yaptırması önemlidir. Tüberkülozun belirtileri arasında kronik öksürük, göğüs ağrısı, kanlı balgam, halsizlik, iştah kaybı, kilo kaybı, ateş ve gece terlemesi yer alır. Bu belirtilerden herhangi birini yaşayan kişilerin bir doktora başvurması ve gerekli tetkikleri yaptırması önemlidir.

PPD Testi Nasıl Yapılır?

PPD testi, basit bir deri testidir ve genellikle bir sağlık çalışanı tarafından uygulanır. Testin aşamaları şunlardır:

1. Hazırlık: Test yapılacak bölge (genellikle ön kolun iç yüzeyi) alkol veya antiseptik bir solüsyonla temizlenir.
2. Enjeksiyon: İnce bir iğne kullanılarak tüberkülin adı verilen protein çözeltisi (PPD), deri altına enjekte edilir. Enjeksiyon sırasında hafif bir batma hissi olabilir.
3. Gözlem: Enjeksiyon bölgesinde küçük bir kabarcık (wheal) oluşur. Bu kabarcık, birkaç dakika içinde kaybolur.
4. Değerlendirme: 48-72 saat sonra, enjeksiyon bölgesindeki kabarıklık (endurasyon) ölçülür. Kabarıklığın çapı, test sonucunu belirler.

PPD testinin doğru bir şekilde değerlendirilmesi için, test yapılan bölgenin kaşınmaması, ovulmaması ve üzerine bant yapıştırılmaması önemlidir.

PPD Testi Sonuçları Nasıl Yorumlanır?

PPD testinin sonucu, enjeksiyon bölgesindeki kabarıklığın çapına göre değerlendirilir. Ancak, sonuçların yorumlanmasında kişinin risk faktörleri de dikkate alınır. Genellikle kabul edilen kriterler şunlardır:

• Pozitif Sonuç:
  • ≥ 5 mm: HIV pozitif olanlar, organ nakli yapılanlar, tüberküloz hastasıyla yakın teması olanlar ve göğüs röntgeninde tüberküloz sekeli görülen kişiler için pozitif kabul edilir.
  • ≥ 10 mm: Yüksek riskli gruplar (sağlık çalışanları, huzurevi sakinleri, cezaevi sakinleri, göçmenler, diyabet hastaları, böbrek yetmezliği olanlar, silikozis hastaları vb.) için pozitif kabul edilir.
  • ≥ 15 mm: Tüberküloz için risk faktörü olmayan kişiler için pozitif kabul edilir.
• Negatif Sonuç: Belirtilen çaplardan daha küçük kabarıklıklar negatif olarak değerlendirilir. Ancak, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde negatif sonuç, enfeksiyon olmadığı anlamına gelmeyebilir.

PPD testinin pozitif çıkması, kişinin daha önce tüberküloz bakterisine maruz kaldığını gösterir. Ancak, pozitif sonuç her zaman aktif tüberküloz hastalığı olduğu anlamına gelmez. Pozitif sonuç alan kişilerin, aktif hastalığı ekarte etmek için ileri tetkikler (göğüs röntgeni, balgam kültürü vb.) yaptırması gerekir.

Yanlış Pozitif ve Yanlış Negatif Sonuçlar

PPD testinin bazı durumlarda yanlış pozitif veya yanlış negatif sonuçlar verebileceği unutulmamalıdır. Yanlış pozitif sonuçlar, BCG aşısı olan kişilerde veya diğer mikobakteri enfeksiyonları olan kişilerde görülebilir. Yanlış negatif sonuçlar ise, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde, testin erken dönemde yapılması durumunda veya teknik hatalar nedeniyle ortaya çıkabilir.

PPD Testi Sonrası Ne Yapılmalı?

PPD testinin sonucu pozitif ise, doktorunuz aktif tüberküloz hastalığını ekarte etmek için ileri tetkikler isteyecektir. Bu tetkikler arasında:

• Göğüs Röntgeni: Akciğerlerde tüberkülozun neden olduğu hasarı veya lezyonları tespit etmek için kullanılır.
• Balgam Kültürü: Balgam örneği alınarak tüberküloz bakterisinin varlığı araştırılır.
• Balgamda ARB (Asit-Rezistan Basil) Boyaması: Balgam örneğinde tüberküloz bakterisinin mikroskop altında incelenmesi.

Eğer aktif tüberküloz hastalığı tespit edilirse, tedaviye başlanması gerekir. Tüberküloz tedavisi genellikle 6-9 ay sürer ve birden fazla antibiyotik ilacın kombinasyonunu içerir.

Latent Tüberküloz Enfeksiyonu (LTB) Tedavisi

Aktif tüberküloz hastalığı ekarte edildikten sonra, latent tüberküloz enfeksiyonu (LTB) olan kişilerin tedavi edilmesi önemlidir. LTB tedavisi, aktif hastalığa dönüşme riskini azaltır ve tüberkülozun yayılmasını önler. LTB tedavisinde genellikle izoniazid (INH) adlı bir antibiyotik ilaç kullanılır. Tedavi süresi genellikle 6-9 aydır.

PPD Testinin Riskleri ve Yan Etkileri

PPD testi genellikle güvenli bir testtir, ancak bazı riskleri ve yan etkileri olabilir:

• Ağrı ve rahatsızlık: Enjeksiyon bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık ve kaşıntı olabilir.
• Alerjik reaksiyonlar: Nadiren de olsa, PPD testine karşı alerjik reaksiyonlar görülebilir. Alerjik reaksiyon belirtileri arasında kızarıklık, kaşıntı, şişlik, nefes darlığı ve baş dönmesi yer alır.
• Enfeksiyon: Enjeksiyon bölgesinde enfeksiyon gelişme riski çok düşüktür.
• Yanlış pozitif veya yanlış negatif sonuçlar: Testin bazı durumlarda yanlış sonuçlar verebileceği unutulmamalıdır.

PPD testinden sonra herhangi bir yan etki yaşarsanız, doktorunuza başvurmanız önemlidir.

Alternatif Tüberküloz Testleri

PPD testine alternatif olarak, tüberküloz teşhisinde kullanılan başka testler de bulunmaktadır:

• IGRA (Interferon-Gamma Release Assay) Testleri: IGRA testleri, kan örneği alınarak yapılan ve tüberküloz bakterisine karşı bağışıklık yanıtını ölçen testlerdir. Quantiferon-TB Gold ve T-SPOT.TB gibi IGRA testleri, PPD testine göre daha spesifiktir ve BCG aşısından etkilenmezler.
• Göğüs Röntgeni: Akciğerlerde tüberkülozun neden olduğu hasarı veya lezyonları tespit etmek için kullanılır.
• Balgam Kültürü: Balgam örneği alınarak tüberküloz bakterisinin varlığı araştırılır.
• Balgamda ARB (Asit-Rezistan Basil) Boyaması: Balgam örneğinde tüberküloz bakterisinin mikroskop altında incelenmesi.
• PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) Testi: Balgam veya diğer vücut sıvılarında tüberküloz bakterisinin DNA'sını tespit etmek için kullanılır.

Doktorunuz, sizin için en uygun olan tüberküloz testini belirleyecektir.

Sonuç

PPD testi, tüberküloz enfeksiyonunun teşhisinde kullanılan önemli bir yöntemdir. Tüberküloz riski taşıyan veya tüberküloz belirtileri gösteren kişilerin PPD testi yaptırması önemlidir. Testin sonuçları, kişinin risk faktörleri ve kabarıklık çapı dikkate alınarak yorumlanır. Pozitif sonuç alan kişilerin ileri tetkikler yaptırması ve gerekirse tedaviye başlaması gerekir. Tüberkülozun erken teşhisi ve tedavisi, hastalığın yayılmasını önlemek ve hastanın sağlığına kavuşmasını sağlamak açısından kritik öneme sahiptir.