Kadın Hastalıkları ve Doğum

Rahim Sarkması Nasıl Teşhis Edilir?

Rahim sarkması (uterus prolapsusu), rahmin normal pozisyonundan aşağıya doğru kayması durumudur. Bu durum, özellikle menopoz sonrası kadınlarda ve birden fazla doğum yapmış kadınlarda daha sık görülür. Rahim sarkması, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilecek çeşitli semptomlara neden olabilir. Bu nedenle, erken teşhis ve uygun tedavi yöntemlerinin belirlenmesi büyük önem taşır. Bu yazıda, rahim sarkmasının nasıl teşhis edildiği, teşhis yöntemleri ve süreçleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Rahim Sarkması Nedir?

Rahim, leğen kemiği içinde, vajinanın üst kısmında yer alan armut şeklinde bir organdır. Hamilelik sırasında bebek rahim içinde gelişir. Rahim, çeşitli kaslar, bağlar ve dokular tarafından yerinde tutulur. Bu destekleyici yapılar zamanla zayıflayabilir veya hasar görebilir. Bu durum, rahmin vajina içine doğru sarkmasına neden olabilir. Rahim sarkması, hafiften şiddetliye kadar değişebilir ve bazen rahim tamamen vajinadan dışarı çıkabilir.

Rahim Sarkmasının Nedenleri

Rahim sarkmasının başlıca nedenleri şunlardır:

• Doğum: Birden fazla vajinal doğum yapmış olmak, özellikle zorlu veya uzun süren doğumlar rahim sarkması riskini artırır. Doğum sırasında pelvik taban kasları ve bağları gerilir ve zayıflayabilir.
• Menopoz: Menopoz döneminde östrojen hormonu seviyelerinde düşüş yaşanır. Östrojen, pelvik taban kaslarının ve bağlarının güçlenmesine yardımcı olur. Östrojen eksikliği, bu yapıların zayıflamasına ve rahim sarkmasına yol açabilir.
• Yaşlanma: Yaşlanma süreciyle birlikte pelvik taban kasları ve bağları doğal olarak zayıflar. Bu durum, rahim sarkması riskini artırır.
• Obezite: Aşırı kilolu olmak, karın içi basıncını artırarak pelvik taban kaslarına ekstra yük bindirir. Bu durum, kasların ve bağların zayıflamasına ve rahim sarkmasına neden olabilir.
• Kronik Kabızlık: Sürekli olarak ıkınmak, pelvik taban kaslarına zarar verebilir ve rahim sarkması riskini artırır.
• Kronik Öksürük: Kronik öksürük (örneğin, sigara içenlerde veya kronik bronşit hastalarında görülen öksürük), karın içi basıncını artırarak pelvik taban kaslarına baskı yapar ve rahim sarkmasına yol açabilir.
• Ağır Kaldırmak: Sürekli olarak ağır yükler kaldırmak, pelvik taban kaslarına zarar verebilir ve rahim sarkması riskini artırır.
• Genetik Yatkınlık: Ailede rahim sarkması öyküsü olan kadınlarda, rahim sarkması riski daha yüksektir.
• Pelvik Bölge Cerrahisi: Daha önce pelvik bölgede geçirilen cerrahi operasyonlar, pelvik taban kaslarını ve bağlarını zayıflatabilir ve rahim sarkmasına neden olabilir.

Rahim Sarkmasının Belirtileri

Rahim sarkmasının belirtileri, sarkmanın şiddetine ve hangi organların etkilendiğine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Vajinada Baskı veya Dolgunluk Hissi: Pelvik bölgede ağırlık veya baskı hissi, özellikle uzun süre ayakta durduktan sonra artabilir.
• Vajinadan Dışarı Çıkan Doku: Rahim sarkması ilerledikçe, vajinadan dışarı doğru bir doku çıkıntısı hissedilebilir veya görülebilir.
• İdrar Kaçırma (İnkontinans): Rahim sarkması, mesaneye baskı yaparak idrar kaçırmaya neden olabilir. Özellikle öksürme, hapşırma veya egzersiz yaparken idrar kaçırma görülebilir (stres inkontinansı).
• Sık İdrara Çıkma: Mesaneye baskı yapılması nedeniyle sık idrara çıkma ihtiyacı hissedilebilir.
• İdrar Yapmakta Zorlanma: Bazı durumlarda, rahim sarkması idrar yolunu tıkayarak idrar yapmayı zorlaştırabilir.
• Kabızlık: Rahim sarkması, rektuma baskı yaparak kabızlığa neden olabilir.
• Cinsel İlişki Sırasında Ağrı: Rahim sarkması, cinsel ilişki sırasında ağrıya veya rahatsızlığa neden olabilir (disparoni).
• Bel Ağrısı: Pelvik bölgedeki baskı nedeniyle bel ağrısı görülebilir.
• Vajinal Kanama veya Akıntı: Nadiren, rahim sarkması vajinal kanama veya akıntıya neden olabilir.
• Tekrarlayan İdrar Yolu Enfeksiyonları: Mesanenin tam olarak boşaltılamaması nedeniyle tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları görülebilir.

Rahim Sarkması Teşhisi Nasıl Konulur?

Rahim sarkması teşhisi, genellikle bir jinekolog tarafından yapılan fiziksel muayene ve bazı ek testlerle konulur. Teşhis süreci aşağıdaki adımları içerir:

1. Tıbbi Öykü (Anamnez)

Doktor, öncelikle hastanın tıbbi öyküsünü ayrıntılı bir şekilde alır. Bu, hastanın genel sağlık durumu, geçirdiği hastalıklar, ameliyatlar, doğum sayısı, menopoz durumu, kullandığı ilaçlar ve ailede rahim sarkması öyküsü olup olmadığı gibi bilgileri içerir. Hastanın semptomları, ne zamandır devam ettiği, neyin semptomları kötüleştirdiği veya hafiflettiği gibi detaylar da not edilir.

Doktorun Sorması Muhtemel Sorular:

• Semptomlarınız nelerdir ve ne zamandır devam ediyor?
• Herhangi bir pelvik ağrınız var mı?
• İdrar veya dışkılama alışkanlıklarınızda bir değişiklik oldu mu?
• Cinsel ilişki sırasında ağrı hissediyor musunuz?
• Kaç doğum yaptınız ve doğumlarınız nasıl geçti?
• Menopoza girdiniz mi? Girdiyseniz, ne zaman?
• Herhangi bir kronik hastalığınız var mı (örneğin, diyabet, obezite)?
• Ailenizde rahim sarkması öyküsü var mı?
• Daha önce pelvik bölgede herhangi bir ameliyat geçirdiniz mi?
• Hangi ilaçları kullanıyorsunuz?

2. Fiziksel Muayene

Fiziksel muayene, rahim sarkması teşhisinde en önemli adımdır. Jinekolog, hastayı muayene masasına yatırarak pelvik bölgeyi dikkatlice inceler. Bu muayene sırasında aşağıdaki adımlar izlenir:

• Gözlem: Doktor, vajina girişini ve çevresini gözlemleyerek herhangi bir sarkma veya dışarı çıkan doku olup olmadığını kontrol eder.
• Spekulum Muayenesi: Spekulum adı verilen bir alet kullanılarak vajina duvarları ve rahim ağzı (serviks) incelenir. Spekulum, vajinayı nazikçe açarak doktorun iç yapıları daha iyi görmesini sağlar. Doktor, rahim ağzının pozisyonunu, herhangi bir anormallik olup olmadığını (örneğin, yara, enfeksiyon) ve vajina duvarlarının durumunu değerlendirir.
• Manuel Muayene: Doktor, eldiven giyerek bir elini vajinaya, diğer elini karın üzerine yerleştirerek rahmi ve diğer pelvik organları (mesane, rektum) elle muayene eder. Bu muayene sırasında rahmin pozisyonu, büyüklüğü, hareketliliği ve herhangi bir hassasiyet olup olmadığı değerlendirilir. Ayrıca, pelvik taban kaslarının gücü de değerlendirilebilir. Hastadan öksürmesi veya ıkınması istenerek sarkmanın derecesi belirlenir.

Rahim Sarkmasının Derecelendirilmesi:

Fiziksel muayene sırasında rahim sarkmasının derecesi belirlenir. Bu derecelendirme, sarkmanın şiddetini gösterir ve tedavi planının belirlenmesinde önemlidir. Rahim sarkması genellikle aşağıdaki gibi derecelendirilir:

• Evre 0: Sarkma yoktur. Rahim normal pozisyonundadır.
• Evre 1: Rahim, vajinanın üst kısmına doğru hafifçe sarkmıştır.
• Evre 2: Rahim, vajina girişine yakın bir seviyeye kadar sarkmıştır.
• Evre 3: Rahim, vajina girişinden dışarıya doğru sarkmıştır.
• Evre 4: Rahim tamamen vajinadan dışarı çıkmıştır (total prolapsus).

3. Ek Testler

Fiziksel muayene ile rahim sarkması teşhisi genellikle konulabilir. Ancak, bazı durumlarda doktor ek testler isteyebilir. Bu testler, teşhisi doğrulamaya, sarkmanın nedenini belirlemeye veya diğer olası durumları dışlamaya yardımcı olabilir.

• Pelvik Ultrason: Pelvik ultrason, rahim ve diğer pelvik organların görüntülerini elde etmek için kullanılan bir görüntüleme yöntemidir. Ultrason, ses dalgaları kullanarak organların yapısını ve pozisyonunu gösterir. Rahim sarkmasının derecesini belirlemeye ve diğer pelvik sorunları (örneğin, miyomlar, kistler) tespit etmeye yardımcı olabilir. Ultrason, transabdominal (karın üzerinden) veya transvajinal (vajina içinden) olarak yapılabilir.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): MRG, radyo dalgaları ve güçlü bir manyetik alan kullanarak pelvik organların ayrıntılı görüntülerini oluşturur. MRG, rahim sarkmasının nedenini belirlemeye, pelvik taban kaslarının ve bağlarının durumunu değerlendirmeye ve diğer pelvik sorunları tespit etmeye yardımcı olabilir. MRG, ultrasona göre daha ayrıntılı görüntüler sağlar, ancak daha pahalı ve zaman alıcı bir yöntemdir.
• Sistoskopi: Sistoskopi, mesanenin ve idrar yolunun içini doğrudan görmek için kullanılan bir yöntemdir. Sistoskop adı verilen ince, esnek bir tüp, idrar yolundan mesaneye yerleştirilir. Sistoskopi, idrar kaçırma şikayeti olan veya idrar yapmada zorluk yaşayan hastalarda mesane sorunlarını değerlendirmek için kullanılabilir. Rahim sarkması ile birlikte mesane sarkması (sistosel) veya idrar yolu sorunları varsa, sistoskopi faydalı olabilir.
• Ürodinamik Testler: Ürodinamik testler, mesanenin ve idrar yolunun nasıl çalıştığını değerlendirmek için yapılan bir dizi testtir. Bu testler, mesanenin dolum ve boşaltım fonksiyonlarını, idrar akış hızını ve mesane basıncını ölçer. Ürodinamik testler, idrar kaçırma şikayeti olan veya idrar yapmada zorluk yaşayan hastalarda mesane fonksiyonlarını değerlendirmek için kullanılabilir. Rahim sarkması ile birlikte idrar kaçırma sorunu varsa, ürodinamik testler faydalı olabilir.
• Baryumlu Rektografi: Baryumlu rektografi, rektumun ve kalın bağırsağın görüntülerini elde etmek için kullanılan bir röntgen yöntemidir. Bu test sırasında, rektuma baryum adı verilen bir kontrast madde verilir. Baryum, röntgen ışınlarını emer ve rektumun ve kalın bağırsağın daha net görüntülenmesini sağlar. Baryumlu rektografi, kabızlık şikayeti olan hastalarda rektum sorunlarını değerlendirmek için kullanılabilir. Rahim sarkması ile birlikte rektum sarkması (rektosel) veya kabızlık sorunu varsa, baryumlu rektografi faydalı olabilir.
• Laboratuvar Testleri: İdrar yolu enfeksiyonu şüphesi varsa, idrar örneği alınarak idrar analizi ve idrar kültürü yapılabilir. Vajinal akıntı şikayeti varsa, vajinal akıntı örneği alınarak enfeksiyon veya diğer sorunlar araştırılabilir.

Ayırıcı Tanı

Rahim sarkmasının belirtileri, diğer pelvik sorunların belirtileriyle benzerlik gösterebilir. Bu nedenle, teşhis sırasında diğer olası durumların da göz önünde bulundurulması ve dışlanması önemlidir. Rahim sarkması ile karıştırılabilecek bazı durumlar şunlardır:

• Sistosel (Mesane Sarkması): Mesanenin vajinaya doğru sarkmasıdır. Sık idrara çıkma, idrar kaçırma ve pelvik baskı gibi belirtilere neden olabilir.
• Rektosel (Rektum Sarkması): Rektumun vajinaya doğru sarkmasıdır. Kabızlık, dışkılama zorluğu ve pelvik baskı gibi belirtilere neden olabilir.
• Enterosel (İnce Bağırsak Sarkması): İnce bağırsakların vajinanın üst kısmına doğru sarkmasıdır. Pelvik baskı, bel ağrısı ve cinsel ilişki sırasında ağrı gibi belirtilere neden olabilir.
• Vajinal Kist veya Tümör: Vajinada kist veya tümör oluşması, pelvik baskı, ağrı ve vajinal akıntı gibi belirtilere neden olabilir.
• Uterin Miyomlar: Rahimde oluşan iyi huylu tümörlerdir. Pelvik ağrı, adet düzensizlikleri ve sık idrara çıkma gibi belirtilere neden olabilir.
• Over Kistleri: Yumurtalıklarda oluşan sıvı dolu keseciklerdir. Pelvik ağrı, adet düzensizlikleri ve şişkinlik gibi belirtilere neden olabilir.
• Pelvik İnflamatuar Hastalık (PID): Pelvik organların enfeksiyonudur. Pelvik ağrı, ateş, vajinal akıntı ve cinsel ilişki sırasında ağrı gibi belirtilere neden olabilir.

Teşhis Sonrası Yapılması Gerekenler

Rahim sarkması teşhisi konulduktan sonra, doktor hastayla birlikte uygun tedavi planını belirler. Tedavi, sarkmanın derecesine, hastanın yaşına, genel sağlık durumuna ve semptomlarının şiddetine bağlı olarak değişebilir. Tedavi seçenekleri arasında yaşam tarzı değişiklikleri, pelvik taban egzersizleri, pessar kullanımı ve cerrahi müdahale yer alır.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Hafif dereceli rahim sarkması olan veya semptomları hafif olan hastalarda, yaşam tarzı değişiklikleri semptomları hafifletmeye ve sarkmanın ilerlemesini yavaşlatmaya yardımcı olabilir. Bu değişiklikler şunları içerir:

• Kilo Verme: Aşırı kilolu olmak, pelvik taban kaslarına ekstra yük bindirir. Kilo vermek, bu yükü azaltarak semptomları hafifletebilir.
• Kabızlıktan Kaçınma: Kabızlık, ıkınmaya neden olarak pelvik taban kaslarına zarar verebilir. Lifli gıdalar tüketmek, bol su içmek ve düzenli egzersiz yapmak kabızlığı önlemeye yardımcı olabilir.
• Ağır Kaldırmaktan Kaçınma: Ağır yükler kaldırmak, pelvik taban kaslarına zarar verebilir. Ağır kaldırmaktan kaçınmak veya doğru kaldırma tekniklerini kullanmak önemlidir.
• Sigarayı Bırakma: Kronik öksürük, pelvik taban kaslarına baskı yaparak rahim sarkması riskini artırır. Sigarayı bırakmak, öksürüğü azaltarak semptomları hafifletebilir.

Pelvik Taban Egzersizleri (Kegel Egzersizleri)

Pelvik taban egzersizleri (Kegel egzersizleri), pelvik taban kaslarını güçlendirmeye yardımcı olur. Bu egzersizler, rahim sarkmasının semptomlarını hafifletebilir ve sarkmanın ilerlemesini yavaşlatabilir. Kegel egzersizleri, herhangi bir yerde ve zamanda yapılabilir. Egzersizler sırasında, pelvik taban kasları sıkılır, birkaç saniye tutulur ve sonra gevşetilir. Bu işlem, günde birkaç kez tekrarlanır.

Kegel Egzersizleri Nasıl Yapılır?

• Öncelikle, pelvik taban kaslarınızı bulun. Bu kaslar, idrarınızı veya gazınızı tutmanızı sağlayan kaslardır.
• Boş bir mesane ile rahat bir pozisyonda oturun veya uzanın.
• Pelvik taban kaslarınızı sıkın. Kasları sıkarken karın, bacak veya kalça kaslarınızı sıkmamaya özen gösterin.
• Kasları sıkı tutarken 5 saniye kadar bekleyin. Başlangıçta bu süre kısa olabilir, ancak zamanla uzatabilirsiniz.
• Kasları gevşetin ve 5 saniye kadar dinlenin.
• Bu işlemi 10-15 kez tekrarlayın.
• Kegel egzersizlerini günde 3 kez yapmaya çalışın.

Pessar Kullanımı

Pessar, vajinaya yerleştirilen ve rahmi destekleyen bir cihazdır. Pessar, rahim sarkmasının semptomlarını hafifletebilir ve cerrahi müdahaleye alternatif bir tedavi seçeneği olabilir. Pessarlar, farklı boyutlarda ve şekillerde olabilir ve doktor tarafından uygun boyutta ve şekilde pessar seçilir. Pessar, düzenli olarak temizlenmeli ve doktor tarafından kontrol edilmelidir.

Pessarın Avantajları ve Dezavantajları:

Avantajları:

• Cerrahi müdahaleye gerek kalmadan semptomları hafifletebilir.
• Kolayca yerleştirilebilir ve çıkarılabilir.
• Menopoz sonrası kadınlarda östrojen kremi ile birlikte kullanılabilir.

Dezavantajları:

• Vajinal enfeksiyonlara neden olabilir.
• Vajinal tahrişe neden olabilir.
• Cinsel ilişki sırasında rahatsızlık verebilir.
• Düzenli olarak temizlenmesi ve kontrol edilmesi gerekir.

Cerrahi Müdahale

Şiddetli rahim sarkması olan veya diğer tedavi yöntemleriyle semptomları hafiflemeyen hastalarda cerrahi müdahale gerekebilir. Cerrahi müdahale, rahmi normal pozisyonuna getirmeyi veya rahmi tamamen çıkarmayı (histerektomi) amaçlayabilir. Cerrahi yöntemler, vajinal yolla (vajinal yaklaşım) veya karın yoluyla (abdominal yaklaşım) yapılabilir.

Cerrahi Yöntemler:

• Rahim Askı Ameliyatı (Uterin Süspansiyon): Bu ameliyatta, rahim bağları güçlendirilerek veya yeni bağlar oluşturularak rahim normal pozisyonuna getirilir. Rahim askı ameliyatı, rahmi korumak isteyen ve çocuk sahibi olmayı düşünen kadınlar için uygun bir seçenektir.
• Sakrokolpopeksi: Bu ameliyatta, vajinanın üst kısmı sakrum kemiğine (omurganın alt kısmındaki kemik) sabitlenir. Sakrokolpopeksi, genellikle karın yoluyla (laparotomi veya laparoskopi) yapılır ve rahim sarkmasının tedavisinde etkili bir yöntemdir.
• Histerektomi (Rahmin Alınması): Bu ameliyatta, rahim tamamen çıkarılır. Histerektomi, rahim sarkmasının kesin çözümüdür, ancak çocuk sahibi olmayı düşünen kadınlar için uygun bir seçenek değildir. Histerektomi, vajinal yolla veya karın yoluyla yapılabilir.
• Kolporezi (Vajinanın Daraltılması): Bu ameliyatta, vajina duvarları daraltılarak rahimin daha iyi desteklenmesi sağlanır. Kolporezi, genellikle diğer cerrahi yöntemlerle birlikte yapılır.

Cerrahi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler:

• Doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak kullanın.
• Ameliyat bölgesini temiz ve kuru tutun.
• Ağır kaldırmaktan ve ıkınmaktan kaçının.
• Kabızlıktan kaçının.
• Cinsel ilişkiden doktorunuzun izin verdiği süre boyunca kaçının.
• Düzenli olarak doktor kontrollerine gidin.

Önleme

Rahim sarkmasını tamamen önlemek mümkün olmasa da, risk faktörlerini azaltarak ve pelvik taban kaslarını güçlendirerek sarkma riskini azaltmak mümkündür.

• Pelvik Taban Egzersizleri (Kegel Egzersizleri): Pelvik taban kaslarını güçlendirmek, rahim sarkması riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Kegel egzersizlerine hamilelik sırasında ve doğumdan sonra başlamak önemlidir.
• Sağlıklı Kilo: Aşırı kilolu olmak, pelvik taban kaslarına ekstra yük bindirir. Sağlıklı kilo aralığında kalmak, rahim sarkması riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
• Kabızlıktan Kaçınma: Kabızlık, ıkınmaya neden olarak pelvik taban kaslarına zarar verebilir. Lifli gıdalar tüketmek, bol su içmek ve düzenli egzersiz yapmak kabızlığı önlemeye yardımcı olabilir.
• Ağır Kaldırmaktan Kaçınma: Ağır yükler kaldırmak, pelvik taban kaslarına zarar verebilir. Ağır kaldırmaktan kaçınmak veya doğru kaldırma tekniklerini kullanmak önemlidir.
• Sigarayı Bırakma: Kronik öksürük, pelvik taban kaslarına baskı yaparak rahim sarkması riskini artırır. Sigarayı bırakmak, öksürüğü azaltarak semptomları hafifletebilir.
• Doğum Sonrası Bakım: Doğumdan sonra pelvik taban kaslarının güçlenmesi için egzersizlere başlamak önemlidir. Doğum sırasında pelvik taban kaslarına zarar gelmesi durumunda, fizik tedavi faydalı olabilir.
• Hormon Tedavisi: Menopoz sonrası kadınlarda östrojen eksikliği, pelvik taban kaslarının zayıflamasına neden olabilir. Hormon tedavisi (östrojen tedavisi), pelvik taban kaslarını güçlendirmeye ve rahim sarkması riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak, hormon tedavisinin riskleri ve faydaları doktorla tartışılmalıdır.

Sonuç

Rahim sarkması, kadınların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilecek bir durumdur. Erken teşhis ve uygun tedavi yöntemleri ile semptomlar hafifletilebilir ve yaşam kalitesi artırılabilir. Bu yazıda, rahim sarkmasının nasıl teşhis edildiği, teşhis yöntemleri ve süreçleri detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Rahim sarkması belirtileri yaşayan kadınların, vakit kaybetmeden bir jinekoloğa başvurması ve gerekli muayeneleri yaptırması önemlidir. Unutmayın, erken teşhis hayat kurtarır ve tedavi başarısını artırır.