Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıOrtopedi ve TravmatolojiEndokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları

Raşitizm: Çocuklarda Kemik Sağlığını Tehdit Eden Bir Durum

Raşitizm, özellikle çocuklarda görülen ve kemiklerin yumuşamasına ve zayıflamasına neden olan bir hastalıktır. Genellikle D vitamini, kalsiyum veya fosfor eksikliğinden kaynaklanır. Raşitizm, kemiklerin normal şekilde mineralize olmasını engelleyerek, kemik deformitelerine ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu yazıda, raşitizmin belirtilerini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Raşitizmin Tanımı ve Nedenleri

Raşitizm Nedir?

Raşitizm, kemiklerin büyüme çağındaki çocuklarda yeterince sertleşememesi durumudur. Bu durum, kemiklerin yumuşamasına, eğrilmesine ve kolayca kırılmasına neden olabilir. Raşitizm, genellikle yetersiz D vitamini alımı veya D vitamininin vücut tarafından yeterince kullanılamaması sonucu ortaya çıkar. D vitamini, kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini sağlayarak kemiklerin mineralizasyonunda önemli bir rol oynar.

Raşitizmin Başlıca Nedenleri

• D Vitamini Eksikliği: En yaygın neden D vitamini eksikliğidir. D vitamini, güneş ışığına maruz kalma ve beslenme yoluyla elde edilir. Yetersiz güneş ışığına maruz kalma, özellikle kış aylarında ve koyu tenli bireylerde D vitamini eksikliğine yol açabilir. Ayrıca, D vitamini açısından fakir bir diyet de eksikliğe katkıda bulunabilir.
• Kalsiyum Eksikliği: D vitamini eksikliğine ek olarak, yetersiz kalsiyum alımı da raşitizme neden olabilir. Kalsiyum, kemiklerin temel yapı taşıdır ve yeterli miktarda alınmadığında kemiklerin güçlenmesi zorlaşır.
• Fosfor Eksikliği: Nadiren de olsa, fosfor eksikliği de raşitizme yol açabilir. Fosfor, kemiklerin ve dişlerin yapısında bulunan önemli bir mineraldir.
• Genetik Faktörler: Bazı genetik hastalıklar, vücudun D vitamini veya fosforu düzgün bir şekilde kullanmasını engelleyerek raşitizme neden olabilir. Örneğin, X'e bağlı hipofosfatemik raşitizm, fosforun böbreklerden aşırı atılmasına neden olan genetik bir hastalıktır.
• Böbrek Hastalıkları: Kronik böbrek hastalıkları, D vitamini aktivasyonunu engelleyerek ve fosfor dengesini bozarak raşitizme yol açabilir.
• Karaciğer Hastalıkları: Karaciğer, D vitamininin aktif forma dönüştürülmesinde önemli bir rol oynar. Karaciğer hastalıkları, D vitamini metabolizmasını bozarak raşitizm riskini artırabilir.
• Bazı İlaçlar: Bazı ilaçlar, D vitamini veya kalsiyum emilimini engelleyerek raşitizme neden olabilir. Örneğin, antikonvülsanlar (nöbet ilaçları) ve bazı kemoterapi ilaçları bu etkiye sahip olabilir.

Raşitizm Belirtileri ve Bulguları

Raşitizmin belirtileri, hastalığın şiddetine ve süresine bağlı olarak değişebilir. Erken dönemde belirtiler hafif olabilirken, ilerleyen dönemlerde daha belirgin hale gelebilir. Raşitizmin yaygın belirtileri şunlardır:

Kemik Ağrısı ve Hassasiyet

Raşitizmli çocuklar genellikle kemik ağrısı ve hassasiyetten şikayet ederler. Bu ağrı, özellikle bacaklarda, kollarda ve omurgada hissedilebilir. Ağrı, hareketle veya basınçla artabilir ve çocuğun günlük aktivitelerini kısıtlayabilir.

Kemik Deformiteleri

Raşitizmin en belirgin belirtilerinden biri kemik deformiteleridir. Kemikler yumuşadıkça, vücut ağırlığı ve kasların çekmesi sonucu şekil değiştirebilirler. En sık görülen kemik deformiteleri şunlardır:

• Bacaklarda Eğrilik (O Bacak veya X Bacak): Bacaklardaki kemikler, ağırlık taşıdıkça içe (O bacak) veya dışa (X bacak) doğru eğrilebilir. Bu durum, çocuğun yürümesini zorlaştırabilir ve denge sorunlarına neden olabilir.
• Dizlerde Şişlik: Diz eklemlerinde kemiklerin büyüme bölgelerinde şişlikler oluşabilir. Bu şişlikler, ağrılı olabilir ve hareket kısıtlılığına yol açabilir.
• Ayak Bileklerinde Şişlik: Ayak bileklerinde de benzer şekilde şişlikler görülebilir.
• Kaburgalarda Deformasyon (Raşitik Tespih): Kaburgaların göğüs kemiğine bağlandığı noktalarda, kemiklerin büyüme bölgelerinde boncuk şeklinde şişlikler oluşabilir. Bu durum, "raşitik tespih" olarak adlandırılır.
• Göğüs Kafesinde Deformasyon (Güvercin Göğsü veya Huni Göğsü): Göğüs kafesi, öne doğru (güvercin göğsü) veya içe doğru (huni göğsü) çökebilir. Bu deformasyonlar, solunum problemlerine yol açabilir.
• Kafatası Kemiklerinde Yumuşama (Kraniotabes): Özellikle bebeklerde, kafatası kemikleri yumuşak ve esnek olabilir. Kafatasının arka kısmına hafifçe bastırıldığında, pingpong topu gibi çökme hissedilebilir.
• Fontanellerin Geç Kapanması: Bebeklerdeki bıngıldak olarak bilinen fontaneller, normalde 12-18 ay arasında kapanır. Raşitizmli bebeklerde, fontanellerin kapanması gecikebilir.
• Omurgada Eğrilik (Skolyoz veya Kifoz): Raşitizm, omurgada yana doğru eğrilik (skolyoz) veya kamburluk (kifoz) gibi deformasyonlara neden olabilir.
• Pelvis Deformiteleri: Nadiren de olsa, pelvis kemiklerinde deformasyonlar görülebilir. Bu durum, özellikle kız çocuklarında doğum sırasında sorunlara yol açabilir.

Kas Güçsüzlüğü ve Gelişim Geriliği

Raşitizmli çocuklar genellikle kas güçsüzlüğü ve gelişim geriliği yaşarlar. Kaslar, kemiklerin desteklenmesinde ve hareketin sağlanmasında önemli bir rol oynar. D vitamini eksikliği, kasların normal fonksiyonunu bozarak güçsüzlüğe neden olabilir. Raşitizmli çocuklarda görülebilen kas güçsüzlüğü belirtileri şunlardır:

• Motor Gelişimde Gecikme: Oturma, emekleme ve yürüme gibi motor becerilerin kazanılmasında gecikme yaşanabilir.
• Kas Tonusunda Azalma (Hipotoni): Kaslar gevşek ve güçsüz olabilir.
• Sık Düşme: Denge sorunları ve kas güçsüzlüğü nedeniyle çocuk sık sık düşebilir.
• Yorgunluk ve Halsizlik: Çocuk, normal aktiviteler sırasında bile kolayca yorulabilir ve halsizlik hissedebilir.

Diş Problemleri

Raşitizm, dişlerin gelişimini de etkileyebilir. Dişlerde görülebilecek problemler şunlardır:

• Diş Çıkarma Gecikmesi: Dişlerin normalden daha geç çıkması.
• Diş Minesi Hipoplazisi: Diş minesinin normalden daha ince ve zayıf olması. Bu durum, dişlerin çürümeye daha yatkın olmasına neden olabilir.
• Dişlerde Şekil Bozuklukları: Dişlerin şeklinde anormallikler görülebilir.
• Diş Çürükleri: Diş minesinin zayıf olması nedeniyle diş çürükleri daha sık görülebilir.

Büyüme Geriliği

Raşitizm, kemiklerin normal büyümesini engelleyerek büyüme geriliğine neden olabilir. Raşitizmli çocuklar, yaşıtlarına göre daha kısa olabilirler.

Diğer Belirtiler

Raşitizmin diğer belirtileri şunlar olabilir:

• Huzursuzluk ve İrritabilite: Çocuk, huzursuz ve kolayca sinirlenebilir olabilir.
• Terleme: Özellikle baş bölgesinde aşırı terleme görülebilir.
• Kabızlık: Bazı çocuklarda kabızlık problemi yaşanabilir.
• Enfeksiyonlara Yatkınlık: D vitamini eksikliği, bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyonlara yatkınlığı artırabilir.
• Kardiyomiyopati: Nadiren de olsa, raşitizm kalp kasının zayıflamasına (kardiyomiyopati) neden olabilir.
• Hipokalsemik Nöbetler: Şiddetli D vitamini eksikliği olan bebeklerde, kalsiyum seviyesinin düşmesi sonucu nöbetler görülebilir.

Raşitizm Tanısı

Raşitizm tanısı, fizik muayene, kan testleri ve radyolojik incelemelerle konulur.

Fizik Muayene

Doktor, çocuğun fiziksel gelişimini değerlendirir ve kemik deformitelerini, kas güçsüzlüğünü ve diğer belirtileri araştırır.

Kan Testleri

Kan testleri, D vitamini, kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz (ALP) ve paratiroid hormon (PTH) seviyelerini ölçmek için yapılır. Raşitizmli çocuklarda genellikle D vitamini ve fosfor seviyeleri düşük, ALP ve PTH seviyeleri ise yüksek bulunur.

Radyolojik İncelemeler

Röntgen filmleri, kemiklerdeki deformiteleri ve kemik mineralizasyonunu değerlendirmek için kullanılır. Raşitizmli çocuklarda, kemiklerin uç kısımlarında genişleme, düzensizlik ve osteopeni (kemik yoğunluğunda azalma) görülebilir.

Raşitizm Tedavisi

Raşitizm tedavisi, altta yatan nedene yönelik olarak planlanır. Tedavinin temel amacı, D vitamini ve kalsiyum eksikliğini gidermek ve kemiklerin normal şekilde mineralize olmasını sağlamaktır.

D Vitamini Takviyesi

D vitamini eksikliği olan çocuklara, doktorun önerdiği dozlarda D vitamini takviyesi verilir. D vitamini, damla, şurup veya tablet şeklinde olabilir. D vitamini takviyesi, genellikle birkaç ay boyunca düzenli olarak kullanılır.

Kalsiyum Takviyesi

Kalsiyum eksikliği olan çocuklara, kalsiyum takviyesi de verilebilir. Kalsiyum, süt ve süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler ve bazı balıklar gibi besinlerden de alınabilir.

Fosfor Takviyesi

Nadiren de olsa, fosfor eksikliği olan çocuklara fosfor takviyesi verilebilir.

Beslenme Düzenlemesi

Raşitizm tedavisinde, D vitamini ve kalsiyum açısından zengin bir beslenme düzeni önemlidir. Çocuklara, süt ve süt ürünleri, yumurta sarısı, balık, karaciğer ve D vitamini ile zenginleştirilmiş besinler verilmelidir.

Güneş Işığına Maruz Kalma

Güneş ışığı, vücudun D vitamini üretmesini sağlar. Çocukların, özellikle yaz aylarında, öğle saatleri dışında düzenli olarak güneş ışığına maruz kalması önemlidir. Ancak, güneş yanıklarından korunmak için cilt koruyucu önlemler alınmalıdır.

Ortopedik Tedavi

Şiddetli kemik deformiteleri olan çocuklarda, ortopedik tedavi gerekebilir. Ortopedik tedavi, kemiklerin düzeltilmesi için alçı, atel veya cerrahi müdahaleleri içerebilir.

Altta Yatan Hastalığın Tedavisi

Raşitizme neden olan altta yatan bir hastalık varsa (örneğin, böbrek hastalığı veya genetik bir hastalık), bu hastalığın tedavi edilmesi de önemlidir.

Raşitizmden Korunma

Raşitizmden korunmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Hamilelikte ve Emzirme Döneminde Yeterli D Vitamini Alımı: Hamile kadınların ve emziren annelerin yeterli miktarda D vitamini alması, bebeklerinin raşitizmden korunmasına yardımcı olur.
• Bebeklere D Vitamini Takviyesi: Bebeklere, doğumdan itibaren doktorun önerdiği dozlarda D vitamini takviyesi verilmelidir. Özellikle anne sütü ile beslenen bebeklerin D vitamini takviyesine ihtiyacı vardır.
• Çocukların Yeterli Güneş Işığına Maruz Kalması: Çocukların, düzenli olarak güneş ışığına maruz kalması sağlanmalıdır. Ancak, güneş yanıklarından korunmak için cilt koruyucu önlemler alınmalıdır.
• D Vitamini ve Kalsiyum Açısından Zengin Beslenme: Çocukların, D vitamini ve kalsiyum açısından zengin bir diyetle beslenmesi önemlidir. Süt ve süt ürünleri, yumurta sarısı, balık, karaciğer ve D vitamini ile zenginleştirilmiş besinler düzenli olarak tüketilmelidir.
• Risk Faktörleri Olan Çocukların Takibi: Koyu tenli, obez, kronik hastalığı olan veya antikonvülsan ilaç kullanan çocuklar, raşitizm açısından daha yüksek risk altındadır. Bu çocukların düzenli olarak doktor kontrolünden geçmesi ve D vitamini seviyelerinin takip edilmesi önemlidir.

Raşitizm Komplikasyonları

Tedavi edilmeyen raşitizm, çeşitli komplikasyonlara yol açabilir:

• Kemik Deformiteleri: Kemiklerde kalıcı deformasyonlar oluşabilir.
• Büyüme Geriliği: Çocuk, yaşıtlarına göre daha kısa kalabilir.
• Diş Problemleri: Dişlerde çürükler, şekil bozuklukları ve diş çıkarma gecikmesi gibi problemler görülebilir.
• Skolyoz ve Kifoz: Omurgada eğrilikler oluşabilir.
• Kırık Riski: Kemikler zayıfladığı için kırık riski artar.
• Kas Zayıflığı: Kas güçsüzlüğü devam edebilir.
• Gelişim Geriliği: Motor ve bilişsel gelişimde gerilik yaşanabilir.
• Nöbetler: Şiddetli D vitamini eksikliğinde nöbetler görülebilir.
• Kardiyomiyopati: Nadiren de olsa, kalp kası zayıflayabilir.

Raşitizm Hakkında Sık Sorulan Sorular

Raşitizm bulaşıcı mıdır?

Hayır, raşitizm bulaşıcı bir hastalık değildir. Genellikle D vitamini, kalsiyum veya fosfor eksikliğinden kaynaklanır.

Raşitizm tedavi edilebilir mi?

Evet, raşitizm genellikle tedavi edilebilir bir hastalıktır. Erken tanı ve tedavi ile kemik deformiteleri ve diğer komplikasyonlar önlenebilir.

Raşitizm hangi yaşlarda görülür?

Raşitizm, en sık bebeklerde ve çocuklarda görülür. Ancak, nadiren de olsa yetişkinlerde de görülebilir (osteomalazi olarak adlandırılır).

Raşitizm genetik midir?

Bazı genetik hastalıklar raşitizme neden olabilir. Ancak, raşitizmin çoğu vakası genetik değildir ve D vitamini eksikliğinden kaynaklanır.

Raşitizmden korunmak için ne yapmalıyım?

Raşitizmden korunmak için hamilelikte ve emzirme döneminde yeterli D vitamini almalı, bebeklere D vitamini takviyesi vermeli, çocukların düzenli olarak güneş ışığına maruz kalmasını sağlamalı ve D vitamini ve kalsiyum açısından zengin bir diyetle beslenmelerini sağlamalısınız.

Sonuç

Raşitizm, çocuklarda kemik sağlığını tehdit eden ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen bir hastalıktır. Ancak, erken tanı ve tedavi ile bu komplikasyonlar önlenebilir ve çocukların sağlıklı bir şekilde büyümesi ve gelişmesi sağlanabilir. Raşitizm belirtileri fark ettiğinizde, vakit kaybetmeden bir doktora başvurmanız önemlidir.