Enfeksiyon HastalıklarıÜroloji

Testis İltihabının Teşhisi Nasıl Konulur?

Testis iltihabı, tıbbi adıyla orşit, bir veya her iki testisin iltihaplanması durumudur. Bu durum, ağrı, şişlik ve hassasiyet gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Orşit, genellikle bakteriyel veya viral enfeksiyonlardan kaynaklanır, ancak bazen travma veya diğer altta yatan sağlık sorunları da tetikleyici olabilir. Erken ve doğru teşhis, komplikasyonları önlemek ve uygun tedaviyi başlatmak için hayati öneme sahiptir. Bu yazıda, testis iltihabının teşhis sürecini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Testis İltihabı Nedir?

Testis iltihabı (orşit), testislerin iltihaplanması durumudur. Epididimit, spermleri taşıyan tüpün iltihaplanması, sıklıkla orşit ile birlikte görülür. Bu duruma epididimoorşit denir. Orşit genellikle bakteriyel veya viral enfeksiyonlardan kaynaklanır. Kabakulak virüsü, özellikle aşılanmamış erkek çocuklarda orşitin yaygın bir nedenidir. Diğer nedenler arasında cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) ve idrar yolu enfeksiyonları (İYE) yer alır.

Orşitin Nedenleri

• Bakteriyel Enfeksiyonlar: Klamidya, gonore gibi CYBE'ler orşite neden olabilir. İYE'ler de nadiren testislere yayılabilir.
• Viral Enfeksiyonlar: Kabakulak virüsü orşitin en sık nedenlerinden biridir. Özellikle ergenlikten önce kabakulak geçiren erkeklerde testislerde iltihaplanmaya yol açabilir.
• Travma: Testislere alınan bir darbe veya yaralanma da iltihaplanmaya neden olabilir.
• Diğer Nedenler: Nadiren, bazı ilaçlar veya otoimmün hastalıklar orşite yol açabilir.

Orşitin Belirtileri

Orşitin belirtileri, altta yatan nedene ve iltihabın şiddetine bağlı olarak değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

• Testis Ağrısı: Genellikle tek taraflı, şiddetli ve giderek artan bir ağrı.
• Testis Şişliği: Etkilenen testis normalden daha büyük ve şiş görünebilir.
• Hassasiyet: Testis dokunmaya karşı aşırı hassas olabilir.
• Skrotum Kızarıklığı ve Isısı: Testis torbası (skrotum) kızarabilir ve sıcak hissedilebilir.
• Ateş: Enfeksiyonun sistemik bir belirtisi olarak ateş görülebilir.
• Titreme: Ateşe eşlik eden titreme nöbetleri.
• Bulantı ve Kusma: Özellikle şiddetli ağrı durumlarında bulantı ve kusma görülebilir.
• İdrar Yaparken Ağrı: Eğer orşit İYE ile ilişkiliyse, idrar yaparken ağrı veya yanma hissedilebilir.
• Akıntı: CYBE'ye bağlı orşit durumunda üretradan akıntı gelebilir.
• Lenf Bezlerinde Şişlik: Kasık bölgesindeki lenf bezleri şişebilir ve hassaslaşabilir.

Teşhis Süreci

Testis iltihabının teşhisi, genellikle hastanın tıbbi öyküsü, fizik muayene ve bazı laboratuvar testlerinin bir kombinasyonunu içerir. Doğru bir teşhis, uygun tedavinin belirlenmesi ve komplikasyonların önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.

1. Tıbbi Öykü

Doktor, öncelikle hastanın tıbbi öyküsünü detaylı bir şekilde alır. Bu, hastanın mevcut şikayetlerini, daha önce geçirdiği hastalıkları, kullandığı ilaçları, alerjilerini ve cinsel aktivite geçmişini içerir. Orşit şüphesi olan bir hastada aşağıdaki sorulara yanıt aranır:

• Ağrının ne zaman başladığı ve nasıl bir seyir izlediği (ani başlangıç mı, yavaş yavaş mı arttığı).
• Ağrının şiddeti ve karakteri (keskin, zonklayıcı, künt vb.).
• Ağrıya eşlik eden diğer belirtiler (ateş, titreme, bulantı, kusma, idrar yaparken ağrı, akıntı vb.).
• Daha önce geçirilmiş CYBE veya İYE öyküsü.
• Kabakulak aşısı olup olmadığı veya kabakulak geçirme öyküsü.
• Testislere herhangi bir travma veya yaralanma olup olmadığı.
• Cinsel partner sayısı ve cinsel ilişki alışkanlıkları (kondom kullanımı vb.).
• Kullanılan ilaçlar ve alerjiler.

Bu sorular, doktorun orşitin olası nedenlerini belirlemesine ve teşhis sürecini yönlendirmesine yardımcı olur.

2. Fizik Muayene

Fizik muayene, orşit teşhisinde önemli bir adımdır. Doktor, hastanın genel sağlık durumunu değerlendirdikten sonra özellikle skrotuma odaklanır. Fizik muayene sırasında şunlara dikkat edilir:

• Skrotumun Gözlemlenmesi: Skrotumda kızarıklık, şişlik veya morarma olup olmadığına bakılır.
• Testislerin Palpasyonu (Elle Muayene): Testislerin büyüklüğü, kıvamı ve hassasiyeti değerlendirilir. Etkilenen testis genellikle şiş, hassas ve ağrılıdır. Epididim de iltihaplanmış olabilir.
• Epididimin Değerlendirilmesi: Epididim, testisin arka tarafında bulunan ve spermleri taşıyan bir tüptür. Epididimit genellikle orşit ile birlikte görülür (epididimoorşit). Epididimin şiş, hassas ve ağrılı olup olmadığına bakılır.
• Lenf Bezlerinin Muayenesi: Kasık bölgesindeki lenf bezleri şişmiş ve hassas olabilir.
• Üretral Akıntı Kontrolü: CYBE şüphesi varsa, üretradan akıntı olup olmadığına bakılır.
• Karın Muayenesi: Karın ağrısı veya hassasiyet varsa, karın muayenesi yapılır.

Fizik muayene bulguları, doktorun orşit teşhisini desteklemesine ve diğer olası durumları (testis torsiyonu, tümör vb.) dışlamasına yardımcı olur.

3. Laboratuvar Testleri

Laboratuvar testleri, orşitin nedenini belirlemek ve teşhisi doğrulamak için kullanılır. En sık kullanılan laboratuvar testleri şunlardır:

1. İdrar Testi (İdrar Analizi):

   İdrar testi, idrar yolu enfeksiyonu (İYE) olup olmadığını belirlemek için yapılır. İdrar örneği mikroskop altında incelenir ve bakteri veya beyaz kan hücreleri (lökositler) olup olmadığına bakılır. Ayrıca idrar kültürü yapılarak hangi bakterinin enfeksiyona neden olduğu belirlenebilir.

2. Üretral Akıntı Testi:

   Eğer üretradan akıntı varsa, bu akıntıdan örnek alınarak CYBE (klamidya, gonore vb.) olup olmadığı araştırılır. Bu test, genellikle PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) yöntemiyle yapılır ve çok hassas sonuçlar verir.

3. Kan Testleri:

   Kan testleri, enfeksiyonun yayılıp yayılmadığını ve genel sağlık durumunu değerlendirmek için yapılır. Kan testleri arasında şunlar bulunur:

   • Tam Kan Sayımı (CBC): Beyaz kan hücrelerinin (lökositler) sayısını ölçer. Yüksek lökosit sayısı, enfeksiyonun varlığını gösterir.
   • Eritrosit Sedimantasyon Hızı (ESR) ve C-Reaktif Protein (CRP): Bu testler, vücuttaki iltihaplanma düzeyini ölçer. Yüksek ESR ve CRP değerleri, iltihabın varlığını gösterir.
   • CYBE Testleri: Kan örneği alınarak HIV, sifiliz gibi diğer CYBE'ler araştırılabilir.
4. Kabakulak Antikor Testi:

   Eğer hastanın kabakulak aşısı yoksa veya kabakulak geçirme öyküsü varsa, kan örneği alınarak kabakulak antikorları araştırılabilir. Bu test, orşitin kabakulak virüsünden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemeye yardımcı olur.

4. Görüntüleme Yöntemleri

Görüntüleme yöntemleri, orşit teşhisini doğrulamak, diğer olası durumları dışlamak ve komplikasyonları değerlendirmek için kullanılır. En sık kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

1. Skrotal Ultrasonografi:

   Skrotal ultrasonografi, testislerin ve çevresindeki yapıların (epididim, skrotum) görüntülenmesi için kullanılan bir yöntemdir. Ultrasonografi, ses dalgaları kullanarak gerçek zamanlı görüntüler oluşturur. Orşit durumunda, ultrasonografi şunları gösterebilir:

   • Testislerde büyüme ve ödem.
   • Epididimde büyüme ve ödem (epididimoorşit).
   • Testislerde kan akımının artması (Doppler ultrasonografi ile).
   • Skrotumda sıvı birikimi (hidrosel).
   • Apse oluşumu (nadir durumlarda).

   Skrotal ultrasonografi, testis torsiyonu gibi acil durumları dışlamak için de kullanılır. Testis torsiyonunda, testislere giden kan akımı kesilir ve acil cerrahi müdahale gerekir.

2. Nükleer Tıp Sintigrafisi (Testis Sintigrafisi):

   Nükleer tıp sintigrafisi, testislere radyoaktif bir madde enjekte edilerek yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntem, testislerdeki kan akımını değerlendirmek için kullanılır. Orşit durumunda, etkilenen testiste kan akımı artışı görülür. Testis torsiyonunda ise kan akımı azalır veya tamamen kesilir.

3. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG):

   MRG, güçlü manyetik alanlar ve radyo dalgaları kullanarak ayrıntılı görüntüler oluşturur. MRG, orşit teşhisinde nadiren kullanılır, ancak diğer görüntüleme yöntemleriyle kesin bir tanı konulamayan durumlarda faydalı olabilir. MRG, testis tümörleri veya diğer nadir durumları dışlamak için de kullanılabilir.

Ayırıcı Tanı

Orşit belirtileri, diğer bazı durumlarla karışabilir. Bu nedenle, doğru bir teşhis için ayırıcı tanı yapmak önemlidir. Orşit ile karışabilen durumlar şunlardır:

• Testis Torsiyonu: Testisin kendi etrafında dönmesi sonucu testislere giden kan akımının kesilmesi durumudur. Şiddetli ağrı ve şişlikle kendini gösterir. Acil cerrahi müdahale gerektirir.
• Epididimit: Epididimin iltihaplanmasıdır. Orşit ile birlikte görülebilir (epididimoorşit).
• Testis Tümörü: Testislerde kitle veya şişlik oluşması durumudur. Ağrısız olabilir veya hafif ağrıya neden olabilir.
• Hidrosel: Testislerin etrafında sıvı birikmesi durumudur. Şişliğe neden olabilir, ancak genellikle ağrısızdır.
• Varikosel: Testislerdeki toplardamarların genişlemesi durumudur. Genellikle ağrısızdır, ancak bazen ağrıya neden olabilir.
• Spermatosel: Epididimde kistik bir yapı oluşması durumudur. Genellikle ağrısızdır.
• İnguinal Herni (Kasık Fıtığı): Karın içindeki organların kasık bölgesinden dışarı doğru çıkması durumudur. Kasıkta şişlik ve ağrıya neden olabilir.

Doktor, hastanın tıbbi öyküsü, fizik muayene bulguları ve laboratuvar testlerinin sonuçlarına göre bu durumları orşitten ayırt edebilir.

Tedavi

Testis iltihabının tedavisi, altta yatan nedene bağlı olarak değişir. Tedavi seçenekleri şunlardır:

1. Antibiyotikler:

   Bakteriyel enfeksiyonlardan kaynaklanan orşit için antibiyotikler kullanılır. CYBE'ye bağlı orşitlerde, klamidya ve gonoreye etkili antibiyotikler (doks isiklin, seftriakson vb.) verilir. İYE'ye bağlı orşitlerde ise idrar kültürüne göre uygun antibiyotik seçilir.

2. Ağrı Kesiciler:

   Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler (parasetamol, ibuprofen vb.) kullanılabilir. Şiddetli ağrı durumlarında, daha güçlü ağrı kesiciler (kodein, tramadol vb.) reçete edilebilir.

3. Anti-Enflamatuvar İlaçlar:

   İltihabı azaltmak için anti-enflamatuvar ilaçlar (ibuprofen, naproksen vb.) kullanılabilir.

4. Destekleyici Tedaviler:

   Aşağıdaki destekleyici tedaviler, iyileşme sürecini hızlandırmaya yardımcı olabilir:

   • Yatak İstirahati: Dinlenmek, vücudun enfeksiyonla savaşmasına yardımcı olur.
   • Skrotal Destek: Testisleri yukarı doğru desteklemek için özel bir iç çamaşırı veya havlu kullanılabilir. Bu, ağrıyı azaltır ve şişliği önler.
   • Soğuk Kompres: Skrotuma soğuk kompres uygulamak, ağrıyı ve şişliği azaltır.
   • Bol Sıvı Tüketimi: Bol sıvı tüketmek, vücudun toksinleri atmasına yardımcı olur.
5. Viral Orşit Tedavisi:

   Kabakulak virüsünden kaynaklanan orşit için spesifik bir antiviral tedavi yoktur. Tedavi, semptomları hafifletmeye yöneliktir (ağrı kesiciler, anti-enflamatuvar ilaçlar, yatak istirahati, skrotal destek, soğuk kompres). Kabakulak orşiti genellikle kendiliğinden iyileşir, ancak bazı durumlarda testislerde kalıcı hasar oluşabilir.

6. Cerrahi Müdahale:

   Orşit nadiren cerrahi müdahale gerektirir. Ancak, apse oluşumu veya testis torsiyonu gibi durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Apse durumunda, apse boşaltılır. Testis torsiyonunda ise testisin düzeltilmesi (detorsiyon) için acil cerrahi müdahale yapılır.

Komplikasyonlar

Erken ve uygun tedavi ile orşit genellikle sorunsuz iyileşir. Ancak, tedavi edilmeyen veya geç tedavi edilen orşit bazı komplikasyonlara yol açabilir:

• Kronik Orşit: Uzun süren veya tekrarlayan testis iltihabı.
• Testis Atrofisi: Testislerin küçülmesi.
• İnfertilite (Kısırlık): Özellikle çift taraflı orşit durumunda, sperm üretiminde azalma veya sperm kanallarında tıkanıklık sonucu kısırlık gelişebilir.
• Apse Oluşumu: Testislerde irin dolu bir kese oluşması.
• Skrotal Fistül: Skrotumda anormal bir geçiş oluşması.
• Kronik Ağrı: Testislerde uzun süren ağrı.

Önleme

Orşiti önlemek için aşağıdaki önlemler alınabilir:

• Aşılanma: Kabakulak aşısı, kabakulak orşitini önlemede etkilidir.
• Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlardan Korunma: Güvenli cinsel ilişki uygulamaları (kondom kullanımı) CYBE'leri önlemede önemlidir.
• İdrar Yolu Enfeksiyonlarını Tedavi Etme: İYE'leri erken tedavi etmek, enfeksiyonun testislere yayılmasını önler.
• Travmalardan Kaçınma: Testislere zarar verebilecek travmalardan kaçınmak önemlidir.

Sonuç

Testis iltihabı (orşit), ağrı, şişlik ve hassasiyet gibi belirtilerle kendini gösteren bir durumdur. Erken ve doğru teşhis, komplikasyonları önlemek ve uygun tedaviyi başlatmak için hayati öneme sahiptir. Teşhis süreci, tıbbi öykü, fizik muayene, laboratuvar testleri ve görüntüleme yöntemlerini içerir. Tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak antibiyotikler, ağrı kesiciler, anti-enflamatuvar ilaçlar ve destekleyici tedavileri içerir. Orşiti önlemek için aşılanma, CYBE'lerden korunma, İYE'leri tedavi etme ve travmalardan kaçınma önemlidir. Eğer testis ağrısı, şişlik veya diğer belirtileriniz varsa, derhal bir doktora başvurmanız önerilir.