Yakınında Tourette Sendromu Olanlar Nasıl Davranmalı?

Tourette Sendromu (TS), sinir sistemini etkileyen ve istemsiz hareketlere veya seslere (tikler) neden olan nörolojik bir durumdur. TS olan bireylerin yaşadığı zorluklar, tiklerin sıklığına, şiddetine ve sosyal kabul edilebilirliğine bağlı olarak değişir. Bu nedenle, TS olan birine nasıl davranacağınızı bilmek, onların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir ve etrafınızdaki farkındalığı artırabilir.

Tourette Sendromu'nu Anlamak

TS'ye nasıl yaklaşacağımızı anlamak için, öncelikle bu durumun ne olduğunu ve nasıl çalıştığını anlamak önemlidir. Bu, sadece TS olan bireylere daha iyi destek olmanıza yardımcı olmakla kalmaz, aynı zamanda yaygın yanlış anlamaları da ortadan kaldırır.

Tourette Sendromu Nedir?

Tourette Sendromu, genellikle çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu sürebilen nörolojik bir bozukluktur. Temel özelliği, motor tikler ve vokal tikler olarak adlandırılan istemsiz hareketler ve seslerdir. Bu tikler, basit olabileceği gibi (göz kırpma, boğaz temizleme) karmaşık da olabilir (bir kelimeyi veya cümleyi tekrarlama, nesnelere dokunma).

TS'nin kesin nedeni bilinmemektedir, ancak genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir. Beyindeki dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği de TS'nin gelişiminde etkili olabilir.

Tikler Nasıl Çalışır?

Tikler, TS'nin en belirgin özelliğidir ve istemsiz, tekrarlayıcı hareketler veya seslerdir. Tikler, şiddet, sıklık ve tür bakımından kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Bazı kişilerde tikler hafif ve neredeyse fark edilmezken, diğerlerinde daha şiddetli ve rahatsız edici olabilir.

Tikler genellikle stres, yorgunluk, heyecan veya kaygı gibi faktörlerle tetiklenir veya kötüleşir. Bazı kişiler tiklerini geçici olarak bastırabilir, ancak bu genellikle yorucu ve rahatsız edici olabilir. Tiklerin bastırılması, daha sonra daha yoğun bir şekilde ortaya çıkmalarına neden olabilir.

TS'nin Diğer Belirtileri

TS sadece tiklerle sınırlı değildir. TS olan bireylerde aşağıdaki gibi başka belirtiler de görülebilir:

• Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Tekrarlayıcı düşünceler ve davranışlar.
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik.
• Öğrenme Güçlükleri: Okuma, yazma veya matematik gibi alanlarda zorluklar.
• Anksiyete ve Depresyon: Kaygı ve üzüntü duyguları.
• Uyku Bozuklukları: Uykuya dalmakta veya uykuyu sürdürmekte zorluk.
• Davranışsal Sorunlar: Öfke patlamaları, inatçılık veya saldırganlık.

Bu belirtiler, TS olan bireylerin yaşamlarını daha da zorlaştırabilir ve tedavi sürecini karmaşıklaştırabilir.

Yakınında Tourette Sendromu Olan Birine Nasıl Davranmalı?

TS olan birine nasıl davranacağınızı bilmek, onların kendilerini daha rahat ve kabul görmüş hissetmelerine yardımcı olabilir. İşte dikkate almanız gereken bazı önemli noktalar:

1. Anlayışlı ve Sabırlı Olun

TS olan bireylerin tiklerini kontrol etmekte zorlandıklarını unutmayın. Tikler istemsizdir ve kasıtlı olarak yapılmaz. Bu nedenle, tiklere karşı sabırlı ve anlayışlı olmak önemlidir. Tikleri görmezden gelmeye çalışın ve tepki vermekten kaçının. Tiklere odaklanmak, TS olan bireyin daha da gerginleşmesine ve tiklerin artmasına neden olabilir.

Unutmayın ki, TS olan bir kişi, tiklerini bastırmaya çalışırken yorulabilir ve stres altında hissedebilir. Bu nedenle, onlara karşı nazik ve destekleyici olun. Onların yaşadığı zorlukları anlamaya çalışın ve yargılamaktan kaçının.

2. Tikleri Kişisel Algılamayın

Tikler bazen rahatsız edici veya garip olabilir, ancak bunları kişisel olarak algılamaktan kaçının. TS olan bireyler, tiklerini kontrol edemedikleri için kendilerini suçlu ve utanmış hissedebilirler. Tiklerin size yönelik olmadığını ve kasıtlı olarak yapılmadığını unutmayın.

Eğer tikler sizi gerçekten rahatsız ediyorsa, TS olan kişiyle özel olarak konuşun ve duygularınızı nazikçe ifade edin. Ancak, suçlayıcı veya yargılayıcı bir dil kullanmaktan kaçının. Amacınızın onları anlamak ve desteklemek olduğunu vurgulayın.

3. Tiklere Tepki Vermekten Kaçının

Tiklere tepki vermek, TS olan bireyin daha da gerginleşmesine ve tiklerin artmasına neden olabilir. Tikleri görmezden gelmeye çalışın ve tepki vermekten kaçının. Tiklere gülmek, alay etmek veya onları taklit etmek son derece kırıcı ve incitici olabilir.

Eğer bir çocuk TS'li bir arkadaşının tikleriyle alay ediyorsa, bu durumu ciddiye alın ve çocuğunuzla konuşun. TS'nin ne olduğunu ve tiklerin istemsiz olduğunu açıklayın. Empati kurmayı ve başkalarına saygılı davranmayı öğretin.

4. Normal Bir Şekilde Davranın

TS olan birine normal bir şekilde davranmak, onların kendilerini daha rahat ve kabul görmüş hissetmelerine yardımcı olabilir. Onlara farklı davranmaktan veya özel muamele yapmaktan kaçının. Onları arkadaşlarınızla ve ailenizle tanıştırın ve sosyal aktivitelere katılmaya teşvik edin.

TS olan bireylerin de diğer insanlar gibi olduğunu unutmayın. Onların da hayalleri, hedefleri ve yetenekleri vardır. Onları sadece tikleriyle tanımlamaktan kaçının ve onların potansiyellerini görmeye çalışın.

5. Destekleyici Olun

TS olan birine destek olmak, onların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir. Onlara karşı anlayışlı, sabırlı ve nazik olun. Onların duygularını ve deneyimlerini dinleyin ve onlara destekleyici bir ortam sağlayın. Onların başarılarını kutlayın ve zor zamanlarında yanlarında olun.

TS olan bireyleri, TS dernekleri veya destek grupları gibi kaynaklara yönlendirin. Bu kaynaklar, onlara bilgi, destek ve topluluk sağlayabilir.

6. Eğitimli Olun

Tourette Sendromu hakkında bilgi edinmek, bu duruma daha iyi yaklaşmanıza ve TS olan bireylere daha iyi destek olmanıza yardımcı olabilir. TS'nin ne olduğunu, tiklerin nasıl çalıştığını ve TS'nin diğer belirtilerini öğrenin. Güvenilir kaynaklardan bilgi edinin ve yaygın yanlış anlamaları ortadan kaldırın.

Eğitimli olmak, TS olan bireylere karşı daha anlayışlı ve empatik olmanıza yardımcı olacaktır. Ayrıca, TS hakkında farkındalık yaratarak toplumdaki damgalanmayı azaltmaya da katkıda bulunabilirsiniz.

7. İletişimde Açık Olun

TS olan biriyle iletişim kurarken açık ve dürüst olun. Onlara sorular sorun ve duygularınızı ifade edin. İletişim kurarken saygılı ve nazik olun. Suçlayıcı veya yargılayıcı bir dil kullanmaktan kaçının. Amacınızın onları anlamak ve desteklemek olduğunu vurgulayın.

TS olan bireylerin iletişim kurmakta zorlanabileceğini unutmayın. Tikler, konuşmalarını kesintiye uğratabilir veya kelimeleri doğru bir şekilde ifade etmelerini engelleyebilir. Sabırlı olun ve onlara konuşmaları için zaman tanıyın. Onların ne söylemeye çalıştığını anlamaya çalışın ve anlamadığınızda tekrar sormaktan çekinmeyin.

8. Gizliliği Koruyun

TS olan birinin durumunu başkalarıyla paylaşmadan önce mutlaka izin alın. TS, özel bir durumdur ve başkalarının bilmesine gerek olmayabilir. Gizliliği korumak, TS olan bireyin kendisini daha güvende ve rahat hissetmesine yardımcı olabilir.

Eğer bir çocuk TS'li bir arkadaşının durumunu başkalarına anlatıyorsa, bu durumu ciddiye alın ve çocuğunuzla konuşun. TS'nin özel bir durum olduğunu ve başkalarının bilmesine gerek olmadığını açıklayın. Gizliliğin önemini ve başkalarının duygularına saygı duymayı öğretin.

9. Okul Ortamında Destek Olun

TS olan çocuklar, okul ortamında çeşitli zorluklarla karşılaşabilirler. Tikler, dikkatlerini dağıtabilir, öğrenmelerini engelleyebilir ve sosyal ilişkilerini etkileyebilir. Okulda TS olan bir çocuğa destek olmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• Öğretmenlerle İletişim Kurun: Çocuğunuzun durumu hakkında öğretmenlerini bilgilendirin ve onlarla işbirliği yapın. Öğretmenler, çocuğunuzun tiklerini anlamalı ve ona destekleyici bir ortam sağlamalıdır.
• Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) Oluşturun: Çocuğunuzun ihtiyaçlarına göre bir BEP oluşturulması, okulda başarılı olmasına yardımcı olabilir. BEP, çocuğunuzun tiklerini yönetmesine, dikkatini toplamasına ve öğrenme güçlüklerinin üstesinden gelmesine yardımcı olacak stratejiler içermelidir.
• Akran Desteğini Teşvik Edin: Çocuğunuzun arkadaşlarıyla konuşun ve onlara TS'nin ne olduğunu açıklayın. Akran desteği, çocuğunuzun kendisini daha kabul görmüş ve güvende hissetmesine yardımcı olabilir.
• Zorbalığı Önleyin: TS olan çocuklar, zorbalığa maruz kalma riski altındadır. Okulda zorbalığı önlemek için gerekli önlemleri alın ve çocuğunuzun zorbalığa maruz kalması durumunda müdahale edin.
• Ek Destek Sağlayın: Çocuğunuzun okulda ihtiyaç duyduğu ek desteği sağlayın. Bu, ek ders, danışmanlık veya terapi olabilir.

10. İş Ortamında Destek Olun

TS olan yetişkinler, iş ortamında da çeşitli zorluklarla karşılaşabilirler. Tikler, konsantrasyonlarını etkileyebilir, iş performanslarını düşürebilir ve sosyal ilişkilerini zorlaştırabilir. İş yerinde TS olan bir çalışana destek olmak için aşağıdaki adımları izleyebilirsiniz:

• Çalışanla İletişim Kurun: Çalışanın durumu hakkında bilgi edinin ve onun ihtiyaçlarını anlamaya çalışın. Çalışanın tiklerini yönetmesine yardımcı olacak düzenlemeler yapmaya istekli olun.
• Esnek Çalışma Düzenlemeleri Sunun: Çalışanın tiklerini yönetmesine yardımcı olacak esnek çalışma düzenlemeleri sunun. Bu, esnek çalışma saatleri, uzaktan çalışma veya molalarda tiklerini serbest bırakma imkanı olabilir.
• Destekleyici Bir Ortam Yaratın: İş yerinde destekleyici ve anlayışlı bir ortam yaratın. Çalışanın tikleriyle ilgili alaycı veya yargılayıcı yorumlardan kaçının.
• Eğitim ve Farkındalık Yaratın: İş arkadaşlarınızı TS hakkında eğitin ve farkındalık yaratın. Bu, çalışanlar arasında daha fazla anlayış ve empati oluşmasına yardımcı olabilir.
• Yasal Hakları Bilin: TS olan çalışanların yasal haklarını bilin ve onlara karşı ayrımcılık yapmaktan kaçının.

Yanlış Anlamaları Düzeltmek

Tourette Sendromu hakkında birçok yanlış anlama bulunmaktadır. Bu yanlış anlamaları düzeltmek, TS olan bireylere karşı daha anlayışlı ve destekleyici olmanıza yardımcı olabilir.

Yanlış Anlama 1: TS Küfür Etmeye Neden Olur

Gerçek: Koprolali (küfür veya uygunsuz kelimeler kullanma) TS olan kişilerin küçük bir yüzdesinde görülür. TS olan çoğu kişi koprolali yaşamaz.

Yanlış Anlama 2: TS Zihinsel Bir Hastalıktır

Gerçek: TS nörolojik bir bozukluktur, zihinsel bir hastalık değildir. Beyindeki sinir sistemiyle ilgili bir sorundan kaynaklanır.

Yanlış Anlama 3: TS Bulaşıcıdır

Gerçek: TS bulaşıcı değildir. Genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun neden olduğu bir durumdur.

Yanlış Anlama 4: TS Olan Kişiler Normal Bir Hayat Süremezler

Gerçek: TS olan birçok kişi normal bir hayat sürer. Tedavi, destek ve uygun düzenlemelerle, TS olan bireyler eğitimlerini tamamlayabilir, iş sahibi olabilir ve sosyal hayata aktif olarak katılabilirler.

Yanlış Anlama 5: Tikler Kontrol Edilebilir

Gerçek: Tikler istemsizdir ve kontrol etmek zordur. TS olan kişiler tiklerini geçici olarak bastırabilirler, ancak bu genellikle yorucu ve rahatsız edici olabilir.

Sonuç

Tourette Sendromu olan birine nasıl davranacağınızı bilmek, onların yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir. Anlayışlı, sabırlı ve destekleyici olmak, onların kendilerini daha rahat ve kabul görmüş hissetmelerine yardımcı olabilir. TS hakkında bilgi edinmek, yanlış anlamaları düzeltmek ve farkındalık yaratmak, toplumdaki damgalanmayı azaltmaya katkıda bulunabilir. Unutmayın, TS olan bireyler de diğer insanlar gibi, hayalleri, hedefleri ve yetenekleri olan bireylerdir. Onlara saygı duyun, destekleyin ve potansiyellerini ortaya çıkarmalarına yardımcı olun.